Kneecap review: activism on drugs

Met Kneecap opende de tweede dag op Film Fest Gent dit jaar met een grote verrassing. Wat eerst op een zoveelste biopic leek, bleek toch snel veel meer te zijn dat dat.

Afgelopen zomer stonden de drie mannen van Kneecap op Rock Werchter. Presentator Otto-Jan Ham beschreef hen als “een trio vuilbekkende Noord-Ieren die deze tent straks een kopje kleiner zullen maken”. Als hip-hopartiesten is er misschien nog 1 ding belangrijker dan de muziek: de mythe rond de artiest. En hoe kan dat beter dan via een semi-gefictionaliseerde biopic waarin ze ook nog eens zichzelf vertolken?

Politieke setting

Kneecap speelt zich af in Belfast, de hoofdstad van Noord-Ierland. Dus deel van het Verenigd Koninkrijk. Openen doet Kneecap in een klaslokaal waar de leerlingen een traditioneel Iers liedje (in het Iers-Gaelisch) moeten zingen en ontleden tot vervelends toe. Achteraan in de klas zien we twee jongens die naar andere muziek in het Iers luisteren, namelijk hip-hop van een nieuw lokaal trio, genaamd ‘Kneecap’. Rappen in het Iers is nieuw en dit brengt ons direct bij de kern van de zaak: het beschermen van de Ierse taal.

Dit is een nieuwsfeit dat niet echt tot bij ons geraakt is, maar het Iers-Gaelisch was met uitsterven bedreigd. En dan spreek ik over recent, zelfs in de periode waar het trio zich vormde, in 2018, werd het spreken van Iers als een politieke daad beschouwd tegenover de Britten. Dit was een turbulente periode die uiteindelijk in 2022 geleid heeft tot de Irish Language Act waarin het Iers als taal op gelijke voet met het Engels kwam in Noord-Ierland. Maar voor de film Kneecap gaan we terug naar de turbulente periode op het einde van de jaren 2010.

Twee werelden kruisen

Liam en Naoise zijn beide kleine drugdealers in Belfast van de zogenaamde ‘Ceasefire generation‘, zoals we in de vaak ironische vertelstem van Liam te horen krijgen. Liams vader, Arlo, heeft Liam en Naoise immers Iers aangeleerd toen ze klein waren. Zijn duidelijke boodschap was dat elk gesproken woord Iers een kogel is voor de Ierse vrijheid. Arlo heeft echter toen Liam klein was het gezin verlaten en zijn dood in scène gezet omdat hij op de vlucht was voor de Britse politie gezien zijn geschiedenis als Ierse paramilitaire vrijheidsstrijder. Deze gebeurtenis heeft uiteraard een impact op hoe Liam (en Naoise) het Iers en de Ierse vrijheidsstrijd zien. Ze nemen de boodschap van Arlo heel letterlijk en weigeren iets anders dan Iers te spreken wanneer ze door de politie opgepakt worden. Op deze manier komen ze in contact JJ Ó Dochartaigh.

JJ is een muziekleraar in een school waar Iers gesproken wordt en fungeert toevallig eenmalig als tolk voor de politie omdat Liam weigert Engels te spreken. Wanneer JJ in het notitieboekje van Liam bladert, ziet hij veel potentieel in zijn teksten. Hij besluit demo’s op te nemen met Liam en Naoise en belandt zelf mee op het podium als DJ Próvai, verscholen onder een bivakmuts in de Ierse tricolore. Deze nieuwe situatie brengt voor alle drie een hele hoop verandering in hun leven waarna de bal echt aan het rollen gaat.

De leefwereld van Liam en Naoise verschilt enorm van deze van JJ. Waar de twee jongens zich wat meer in de achtergestelde delen van Belfast bevinden, leeft JJ een braaf bestaan. Aanvankelijk lijkt JJ een Robin Williams-achtige rol te spelen zoals in Dead Poets Society. Dit wordt gelukkig snel de grond ingeboord wanneer het trio voor het eerst samen muziek maakt. Wanneer Kneecap groter en groter wordt, beginnen de belangen van JJ en Liam en Naoise wat meer te botsen.

Authentiek en talent

Het is een heel interessante keuze om Liam Óg Ó hAnnaidh, Naoise Ó Cairealláin en JJ Ó Dochartaigh gewoon zichzelf te laten spelen. Het is er nauwelijks aan te merken dat ze alle drie geen acteerervaring hebben. Dat hun rollen natuurlijk gebaseerd zijn op zichzelf kan hiermee te maken hebben. Echter lijkt me dit juist heel moeilijk door het grote zelfbewustzijn dat hiermee gepaard gaat. Hun grootste troef is hier dat heel het verhaal zodanig sterk gefictionaliseerd is, dat ze volledig los kunnen gaan. Het is duidelijk dat ze zich alledrie immens amuseren en een loopje nemen met de werkelijkheid, gewoon voor de fun.

Als ondersteunde cast draven Ierse talenten op, anders zou heel het punt van de Ierse cultuur wat ondermijnd worden. Namen zoals Michael Fassbender (X-Men prequels, Next Goal Wins), Josie Walker (Belfast) en Simone Kirby (Jimmy’s Hall) duiken op in Kneecap. Vooral de rol van Fassbender als vader Arlo draagt bij aan de duidelijke uitvergroting van de werkelijkheid die Kneecap is. Fassbender weet perfect te balanceren tussen een karikatuur en een echt persoon.

De vreemde eend in de bijt moet dan de regisseur en schrijver zijn. Rich Peppiatt is immer zelf geen Ier, maar een Engelsman. Hij zag echter Kneecap optreden en kwam direct met het idee om hun verhaal te verfilmen. Na eerst een videoclip voor de band in te blikken, maakt hij met Kneecap direct zijn langspeeldebuut. Hij slaagt erin om de energie die er in de mannen van Kneecap zit perfect te vertalen naar het scherm. Wanneer er drugs genomen wordt, werkt hij met een graffiti-animatiestijl die zo van een toiletdeur in een club kan komen. Dit draagt enkel bij tot de vibe waar onze hoofdrolspelers zich in bevinden. Ook in de hiphopscènes komt zijn betere regiewerk naar boven. Maar dit is ook grotendeels te danken aan het feit dat de muziek van Kneecap gewoon steengoed is en de teksten veel humor bevatten.

Deze grappige doch authentieke parel is vanaf 20 november te zien in de cinema.