Disco Elysium review: prettig gestoord

In het genre westerse RPGs met een focus op het verhaal is er een nieuwe telg geboren: Disco Elysium. Op het eerste gezicht een isometrische WRPG met een misdaadverhaal om op te lossen, maar al snel leer je dat het zoveel meer is en misschien zelfs Planescape: Torment overstijgt. Waarom wordt Disco Elysium vanaf nu de nieuwe maatstaf waaraan ontwikkelaars die beweren dat keuzes in hun spel belangrijk zijn, zich zullen moeten meten? Als je zoveel moet lezen, blijft het dan een spel? Geekster herontdekte zichzelf en zocht het voor jullie uit.

Gnothi seauton

Om de moord op te lossen en jezelf te vinden, moet je niet enkel rekening houden met wat je ziet of hoort, maar ook met jezelf.

Jij speelt in Disco Elysium als een inspecteur die na een ogenschijnlijk stevig nachtje feesten wakker wordt met een kater van jewelste in een verwoeste hotelkamer. Een van de grote mysteries van het spel bestaat er immers uit te ontdekken wie je bent (te beginnen met je naam) en hoe je in die toestand terecht bent gekomen. Daarnaast leer je al snel dat het jouw verantwoordelijkheid is om samen met je nieuwe partner Kim een moord op te lossen. Achter je hotel hangt er immers een halfnaakt lijk aan een boom te bengelen, en de bewoners van het stadje zijn zeker niet geneigd je zomaar te helpen de waarheid te achterhalen.

Hoewel het spel volledig om het verhaal draait, kan je het niet bespreken zonder ook de unieke mechanics uit te leggen. Om de moord op te lossen en jezelf te vinden, moet je immers niet enkel rekening houden met wat je ziet of hoort in de wereld, maar ook met jezelf. Een van de briljante elementen van Disco Elysium is dan ook dat je niet met traditionele skills en abilities werkt, maar dat elk onderdeel van je persoonlijkheid meer of minder invloed op je kan hebben. Je 24 vaardigheden zijn onderverdeeld in vier categorieën, naargelang je meer je hersenen, empathie, lichaam of behendigheid wil gebruiken. Elke vaardigheid krijgt een score, en deze score wordt bij talloze actieve en passieve skill tests bij een 2d6-worp geteld en vergeleken met een streefdoel. Hoe sterker een vaardigheid echter is, hoe meer invloed dit op jou heeft en hoe vaker het (al dan niet gewenst) kan opduiken in dialogen of skill tests. In plaats van equipment met damage of armor rating geven je verschillende kleren je eerder bonussen of minpunten bij bepaalde vaardigheden.

Je 24 vaardigheden hebben elk hun eigen innerlijke stem, doel en karakter.

Er is geen traditionele combat in Disco Elysium, alles bestaat uit interacties met of het toepassen van je vaardigheden op de situaties die je voorgeschoteld krijgt, of het nu gaat over geheimen loswrikken bij verdachten, een deur inbeuken of mikken met je pistool. Falen in skill tests is niet eens erg, dus je moet niet heel de tijd het spel bewaren en herladen om een “optimale” uitkomst te krijgen. Wanneer je faalt, krijg je soms extra informatie en er zijn zelfs momenten wanneer falen beter is dan ergens in slagen. Wie toch een test wil herproberen, kan dit vaak doen door een extra skill point in een bepaalde vaardigheid te steken, waarna alle gefaalde tests voor die vaardigheid terug beschikbaar worden. Je kan het spel verliezen wanneer je er fysiek of mentaal aan onderdoor gaat, maar er zijn genoeg medicijnen om je meteen te genezen zodat dit geen probleem zou mogen zijn.

Je 24 vaardigheden hebben elk hun eigen innerlijke stem, doel en karakter. Voortdurend proberen ze je in innerlijke dialogen raad te geven of te overtuigen om te doen wat zij willen. Encyclopedia wil bijvoorbeeld steeds pronken met alle al dan niet nuttige informatie terwijl Electrochemistry niet enkel een expert is op het vlak van alle benevelende middelen, maar ook probeert om je er zoveel mogelijk te laten uitproberen. Inland Empire denkt dat heel de wereld vol verborgen bovennatuurlijke wezens en duistere krachten zit en Physical Instrument wil coach genoemd worden en probeert je je lichaam te laten trainen. Je vaardigheden kunnen je goede raad geven, maar steeds naar hen luisteren is ook niet altijd even slim. Ze kunnen elkaar immers ook tegenspreken of door andere personages om de tuin geleid worden of je proberen te bekeren tot hun politieke ideologie. Dit zorgt heel vaak voor schitterende en waanzinnige dialogen met jezelf en geeft Disco Elysium dat unieke en briljante karakter.

Kiezen is niet verliezen

Jij kiest zelf of je Holmes, Pasmans, Poirot of Dirty Harry wil zijn.

De tagline van Disco Elysium is What kind of cop are you? Jij kan inderdaad volledig beslissen wat voor soort flik je deels geweest bent, maar vooral wat voor soort flik je wil zijn. Je nachtelijke braspartij net voor het begin van het spel heeft immers een zwaar geval van geheugenverlies als gevolg. Voor je al begint te zuchten en met de ogen begint te rollen: het is echt goed gedaan in dit spel en het geheugenverlies past uiteindelijk ook perfect in het grote verhaal. Dit geeft je ook de mogelijkheid om jezelf weer samen te stellen. Om te beginnen kies je zoals gezegd welke vaardigheden veel invloed op je persoonlijkheid zullen hebben en welke je niet zo belangrijk vindt. Daarnaast bepalen je keuzes in dialogen ook wat voor soort man je bent. Ben je een op hol geslagen flik die nog steeds onder invloed van alcohol mensen bedreigt als ze je niet helpen? Probeer je al je fouten van de voorbije dagen goed te maken en je bij iedereen te verontschuldigen? Wil je de levens van iedereen verbeteren? Ben je zo een genie dat crime scenes meteen doorheeft maar op sociaal vlak wat steken laat vallen? Gebruik je eerder liever je little grey cells? Jij kiest zelf of je Holmes, Pasmans, Poirot of Dirty Harry wil zijn en kan ook heel het spel zo spelen.

Disco Elysium schuwt het niet om een welverdiend en soms bikkelhard oordeel over politieke stromingen te vellen.

Daarnaast is ook politiek heel belangrijk in het spel. De fictieve maar bedrukte wereld in Disco Elysium is een weerspiegeling van de onze: er is armoede, misbruik en racisme. Xenofoben willen door iedereen gehoord worden, het communisme heeft gefaald, centrumpartijen willen geen beslissingen nemen en het kapitalisme denkt niet aan de zwaksten. Elke politieke stroming kan in Disco Elysium naargelang je keuzes aan een grondig onderzoek onderworpen worpen, en Disco Elysium schuwt het niet om telkens een welverdiend en soms bikkelhard oordeel te vellen. Dit betekent dat jij kan prediken dat de vrije markt zijn beloop moet gelaten worden of dat het tijd is om alweer het proletariaat een revolutie te laten ontketenen. Je kan verdraagzaam zijn tegenover immigranten of hen de schuld van alles geven. Of je kan steeds in het midden blijven toekijken of weigeren je mening uit te spreken. Hoewel de makers hun voorkeur niet helemaal duidelijk maken, merk je toch na een tijdje wel wat zij ervan denken. Toch krijgen ook de stromingen die hun sympathie verdienen een stevige portie kritiek in het script.

Hoe jouw personage met het verhaal omgaat en hoe de wereld op jou reageert, dát toont hoezeer de makers je keuzes belangrijk maken.

Al deze keuzes bepalen dan ook meer en meer hoe latere dialogen er zullen uitzien, hoe gemakkelijk of moeilijk bepaalde skill tests zullen zijn of welke extra opties je zal krijgen in een speciaal gedachtenkabinet. Daar kunnen je geïnternaliseerde denkpistes je personage beïnvloeden en sommige skill tests makkelijker of moeilijker maken of andere voor-of nadelen geven. De moord en achterliggende politiek en omstandigheden in Disco Elysium blijven altijd hetzelfde, de plotelementen in het verhaal of de personages veranderen niet en de finale speelt zich steeds op dezelfde plek af, maar hoe jouw personage ermee omgaat en hoe de wereld op jou reageert, dát toont hoezeer de makers je keuzes belangrijk maken. Je kan een totaal andere ervaring hebben als je het spel herspeelt en andere keuzes maakt.

Een lach en een traan

Je partner-in-(solving)-crime Kim Kitsuragi mag bij de beste nevenpersonages in videogames gerekend worden.

Dit alles zorgt al voor een unieke ervaring wanneer het gaat over jouw inspecteur, maar als kers op de taart zijn de andere personages ook goed uitgewerkt en bevatten ze meerdere lagen. De grote uitblinker hier is je partner-in-(solving)-crime Kim Kitsuragi, een schitterend geschreven personage dat bij de beste nevenpersonages in videogames mag gerekend worden. In het begin lijkt hij op een droge agent die alles volgens het boekje wil doen, maar naarmate het spel vordert merk je dat hij heel realistisch geschreven is en ook moet leren omgaan met alles wat er gebeurt en wat jij doet. Je relatie met hem is een van de andere hoogtepunten van Disco Elysium.

Het is één van de grappigste en bij momenten meest pakkende spellen van de laatste jaren.

Ook met alle andere personages, gaande van een corrupte vakbondsvertegenwoordiger tot een eenvoudige vissersvrouw of een mysterieuze hotelgast vol geheimen, kan je lang praten en telkens toch nét dat ietsje meer ontdekken in vergelijking met andere games. Naargelang je keuzes zal je ook wel minstens éénmaal eens hardop moeten lachen. De wereld zit voor de rest vol met achtergrondinformatie en extra boeken of stukken lore om te ontdekken en er is ook genoeg environmental storytelling. Sommige personages blijken na een tijdje een veel ernstigere achtergrond te hebben dan eerst gedacht, en een grapje in het begin van het spel kan leiden tot een vreselijke ontdekking naar het einde toe. Hierdoor bevat Disco Elysium niet enkel een stevig opgebouwd verhaal, maar is het daarnaast ook één van de grappigste en bij momenten meest pakkende spellen van de laatste jaren.

Er zijn een paar kleine minpuntjes aan Disco Elysium: Het is bijvoorbeeld irritant dat je constant moet klikken om te lopen in plaats van je muisknop ingedrukt te kunnen houden, en één of twee keer hangt je vooruitgang in het spel af van één enkele vaardigheid. Dit mag echter de pret niet bederven, want het blijft een schitterend spel.

Somber schilderij

Heel de sfeer wordt mooi weerspiegeld in het sobere kleurenpallet.

Hoewel Disco Elysium ook op oudere pc’s moeiteloos zal draaien, betekent dit niet dat het er niet goed uitziet. Heel de sfeer wordt mooi weerspiegeld in het sobere kleurenpallet en alles ziet eruit als een somber schilderij. Hierdoor zijn er niet zoveel details zoals in een AAA-spel, maar krijg je toch alles dat je nodig hebt. De muziek is melancholisch maar wel wat repetitief en jammer genoeg is niet alles door voice actors ingesproken. Dat laatste kan ook moeilijk, met meer dan een miljoen woorden in het zeer lijvige script. De voice actors die er wel zijn, zijn ook niet allemaal even goed, maar die van Kim, Evrart en Klaasje leveren schitterend werk.

Disco Elysium is de nieuwe maatstaf voor RPGs

Disco Elysium verlegt de grenzen van hoe RPGs moeten nadenken over de diepte van hun verhaal en of het altijd wel nodig is om traditionele skills en combat te hebben. Het zal misschien niet door iedereen gesmaakt worden, maar wie het probeert krijgt er een schitterende ervaring voor in de plaats vol sterke personages, een goed uitgewerkt plot en stevige world building. Wie houdt van heel goede verhalen of sterke narratieve RPG’s, mag Disco Elysium zeker niet links laten liggen. Met een beetje geluk is er een nieuw genre geboren dat de role zet in role playing.

Geïnteresseerd in games waarbij jij de narratieve keuzes maakt (maar niet in een even grote mate als in Disco Elysium)?

• Man of Medan heeft dankzij de vele mogelijkheden een hoge herspeelbaarheidsgraad.
• Greedfall laat je keuzes maken in een koloniale wereld.
• In The Fate of Atlantis werk je het immense verhaal van Assassin’s Creed Odyssey eindelijk af.
• In The Sinking City moet je Lovecraftiaanse keuzes maken.