Robert Eggers bracht vorig jaar Nosferatu terug naar de zalen, en dit jaar doet ook Luc Besson een poging om zijn versie van Dracula te verfilmen. Voor hen waren er talloze andere zielen die de oorspronkelijk uit Bram Stokers brein verschenen Graaf een filmische gedaante wouden geven. Wij geven je een tijdlijn langs de verschillende gedaantes van het gevlederde gevaarte.
Dracula de mythische figuur
Voordat Dracula een iconisch personage in films werd, was hij voornamelijk een aantal letters in een boek. De Ierse schrijver Bram Stoker publiceerde in 1897 het verhaal van Jonathan Harkers bizarre businessreis en ontmoeting met de legendarische Graaf Dracula.
Stoker had echter volgens velen zijn Graaf Dracula nogal losjes gebaseerd op de historische figuur Vlad III, ofwel Vlad de Spietser, ofwel Vlad Dracula. Deze Vlad was de vorst van Walachije van 1448 tot 1476. Hij was berucht voor het spietsen van zijn vijanden, en daardoor ontstond zijn bijnaam ‘Vlad Tepes’, ofwel de Spietser.
De literatuurheld Dracula is een eeuwenoude vampier die door het gebruik van zwarte magie in zijn jeugd een vampier werd na zijn dood. Hij wil echter zijn rijk uitbreiden en heeft zijn ogen gezet op Engeland, waarvoor hij Jonathan Harker inschakelt om een huis te vinden voor hem. Hierna maakt hij vele slachtoffers, waaronder Lucy Westenra, en laat hij ook zijn oog vallen op Mina, de verloofde van Jonathan.
Stoker zijn boek kickstartte een liefde bij vele mensen voor vampieren en zorgde voor een ontploffing van hoektandige personages in de media en popcultuur.
Dracula de copyright-loophole
In 1922 was er een regisseur genaamd F. W. Murnau die wel heel graag het Dracula-verhaal wou verfilmen. Echter kreeg hij de rechten niet van de familie Stoker, dus kon hij zijn film niet maken. Of toch, niet het exacte verhaal van Dracula. Murnau kwam met een loophole op de proppen: zijn film heette Nosferatu, en ging over de geheimzinnige Graaf Orlock. Orlock had zijn zinnen gezet op Ellen Hutter, de vrouw van de makelaar Thomas Hutter die voor hem een huis had geregeld in Duitsland. Je kan al raden wat er gebeurd nadat hij in Duitsland arriveert.
Nosferatu is een iconische film uit de Duitse expressionistische cinema, waarvan scènes verder leven in onder andere memes op het internet – iedereen kent wel de typische pose van Graaf Orlock (vertolkt door de mysterieuze Max Schreck) die uit zijn doodskist tevoorschijn komt. Het was echter nog altijd overduidelijk een verfilming van Dracula, en door een rechtszaak waarin Bram Stoker zijn weduwe ervoor zorgde dat de film verwoest moest worden, hadden we bijna deze klassieker niet gekend. Gelukkig zijn er enkele versies overgebleven.
Dracula het icoon
De horrorfilms van Universal Studios hebben de verschillende literaire monsters een vaste plaats gegeven in de popcultuur. Door hun verfilmingen van onder andere Frankenstein, The Phantom of the Opera, The Hunchback of the Notre Dame en, jawel, Dracula gaven zij de monsters hun vaste vorm in de film en kregen ze hun stereotype bewegingen, klanken en uiterlijk. In 1931 brengen zij Dracula uit, met Bela Lugosi in de hoofdrol – je weet wel, die van Bela Lugosi’s Dead, het nummer van Bauhaus. Universal hun versie brengt ook enkele aanpassingen aan het verhaal: Renfield wordt officieel de assistent van Dracula en brengt hem naar Engeland, en Mina is nu de dochter van de psychiater bij wie Renfield opgesloten zit. Deze versie van Universal was de eerste officiële verfilming van Stokers verhaal. Ze werd opgevolgd met Dracula’s Daughter (1936), Son of Dracula (1943) en House of Dracula (1945).
Er was echter nog een studio die het op de Graaf gemunt had. Hammer Film Productions werd opgericht in 1934, maar behaalde zijn faam voornamelijk in de jaren ’50, ’60 en ’70, met ook een reeks films over bekende horrorfiguren. Wat voegden zij als nieuwigheid toe toen in 1958 Dracula verscheen? Kleur! Voor de eerste keer werd een vampier op het beeld getoond in de volle, kleurrijke (alhoewel vampieren nogal bleek zijn) glorie. Deze keer werd de graaf vertolkt door Christopher Lee en was ook acteur Peter Cushing van de partij, als Dr. Van Helsing. Bij deze studio bleef het ook niet bij één film, ze maakten ook nog The Brides of Dracula (1960), Dracula: Prince of Darkness (1966), Dracula Has Risen from the Grave (1968), Taste the Blood of Dracula (1970), Scars of Dracula (1970), Dracula A.D. 1972 (1972), The Satanic Rites of Dracula (1973) en The Legend of the 7 Golden Vampires (1974).
Dracula de romantische ziel
De jaren ’70 zorgde voor een omwenteling in het afbeelden van de mythische vampier. Niet langer werd hij nog gewoon als een bloeddorstig monster afgebeeld, maar ook als een romantische eenzame man. Er werd een grotere nadruk gelegd op zijn liefde voor Mina, die ook zelf genegenheid toonde voor het creatuur van de nacht.
Werner Herzog zijn remake van Nosferatu, Nosferatu – Phantom der Nacht, uit 1979 werd een dromerige romantische wandeling doorheen een Duitsland dat er verdacht veel als Delft uitzag. Zijn Orlock werd vertolkt door Klaus Kinski, die in vele films van Herzog verscheen.
In 1992 kwam Bram Stoker’s Dracula op het scherm, de verfilming van Francis Ford Coppola, die voor eeuwig en altijd Dracula tot een romantisch figuur veranderde. Deze film, met Gary Oldman als Dracula, veranderde de relatie met Mina (vertolkt door Winona Ryder) van eenzijdig naar een echte romantische relatie tussen de twee. Ze werd ook de reïncarnatie van de vrouw die hij had toen hij nog mens was, en de Graaf krijgt een duidelijkere link met de historische figuur Vlad Tepes. Ook krijgt Dracula voor de eerste keer het uiterlijk zoals hij in het boek beschreven staat, een besnorde edelman met lang golvend haar.
Dracula de moderne man
Bram Stoker’s Dracula opende de ogen voor filmmakers en liefhebbers naar vele nieuwe manieren om de vampier leven in te blazen. De jaren 2000 zagen een storm aan vampierenmedia, waar Dracula zelf ook nog vaak in verscheen, maar er meer een nadruk werd gelegd op het avontuurlijke en gevaarlijke aspect van de vampier. Door films zoals Dracula 2000 werd de cyberactie-invloed van The Matrix ook naar de vampierenfilms gebracht. In 2004 kwam de film Van Helsing uit, een avonturenfilm met Hugh Jackman in de hoofdrol als de monsterjager zelf. Hier is er echter niet zoveel meer te vergelijken met het originele boek. Wel zijn er veel referenties naar de klassieke Universal-horrorfilms, met onder andere verwijzingen naar Frankenstein en Dr. Jekyll & Mr Hyde.
2013 bracht de Graaf ook naar de animatiefilm, door de creatie van Hotel Transylvania, een Sony Pictures-film waarin Graaf Dracula een hotel runt samen met zijn dochter, Mavis. Dit hotel wordt bezocht door vele verschillende horrorfiguren, onder andere weerwolven en mummies, maar plots ook door een verloren gelopen mens. Wanneer Dracula z’n dochter dan verliefd wordt op die mens, moet de monsterwereld hun relatie met mensen herevalueren.
Dracula terug als de vorser
In 2013 en 2014 kwamen respectievelijk de films Dracula: The Dark Prince en Dracula Untold in de zalen. Deze films keren beide terug naar de historische figuur van Dracula, als vorser van Walachije.
In Dracula: The Dark Prince is de hoofdfiguur al een vampier wanneer we hem ontmoeten, maar leren we gaandeweg zijn tragisch verhaal kennen. Zeker wanneer het hoofdpersonage Alina wel heel hard lijkt op zijn gestorven vrouw, begint de Graaf weer terug te keren naar het verleden. Het is een avonturenfilm met fantasyelementen die toch wel hard neigt naar een B-film, met een vaag gevoel van een Curse of Strahd–campaign (Dungeons & Dragons).
Dracula Untold vertelt dan weer het verhaal van Vlad Tepes zelf, de grote held en vorser. Wanneer deze te weten komt dat er een gigantisch leger op komst is om hem te verslaan, keert hij zich tot de zwarte magie en wordt hij zo de mythische figuur Dracula. Ook hier krijgen we dus het historische aspect samen met het fantasy-element.
Dracula in de nieuwe jaren ’20
De voorbije jaren is Dracula weer populair geworden. Universal Studios heeft hun horrorland geopend waarin de Bela Lugosi-geïnspireerde man weer ronddwaalt, en meerdere filmmakers zijn weer aan de slag gegaan met het verhaal van de Graaf.
Zo was er twee jaar geleden Renfield, een komische film die focust op het leven van Renfield, gespeeld door Nicholas Hoult. Zijn baan als persoonlijke assistent van Dracula, gespeeld door Nicolas Cage, steekt hem tegen en hij zoekt een uitvlucht door onder andere naar groepstherapie te gaan. Verschillen met vorige versies? Veel. Voornamelijk dat er hier veel meer bloed vloeit en dat het toch heel erg campy is.
Niet campy maar nog steeds met veel moord: The Last Voyage of the Demeter, een Dracula-verfilming die focust op één hoofdstuk van het boek: de reis die de Graaf maakt naar Engeland op het schip de Demeter. In het boek wordt deze reis verteld door middel van het dagboek van de kapitein. Deze verfilming heeft een spannende claustrofobische sfeer die doet denken aan de Alien-films – niet vreemd, want de regisseur wou ook die films eer aan doen.
Eind vorig jaar kregen we dan weer een verfilming van Nosferatu, deze keer van horrorregisseur Robert Eggers met Bill Skarsgård als de vampier. Ook hier mocht Nicholas Hoult weer angstig acteren want hij is Thomas Hutter, de makelaar. Je merkt het al aan de naam, hier werd aan dezelfde aanpassingen gehouden als de originele Murnau-film, waar Mina dus Ellen heet. In deze versie wordt er in de typische stijl van Eggers meer gefocust op het occulte van het verhaal, Herr Knock wordt nog meer een volgeling van Satan en ook het onderzoek dat ze doen onder leiding van Dr. Von Franz (Van Helsing dus) duikt veel meer in de folklore. Echter is er ook hier een sterke romantische ondertoon, waarbij Ellen blijkbaar zelf de Graaf uitnodigt om haar partner te zijn.
En dan zijn we aangekomen in 2025, waar Luc Besson zijn versie van het Dracula-verhaal voorstelt in Dracula: A Love Tale. Hier gaan we weer terug naar de historische figuur, met het verhaal van een 15de eeuwse prins die ten strijde trekt in de naam van God, waarna zijn vrouw brutaal vermoord wordt. Hij breekt met zijn geloof en wordt als straf vervloekt tot het eeuwige leven als de vampier Dracula. Eeuwen later ontmoet hij een vrouw die op zijn verloren liefde lijkt… En het verdere verhaal kennen we ondertussen al. Dracula: A Love Tale is op dit moment in de zalen en lijkt, toch in de trailer, de meest schilderij-achtige verfilming te zijn van alle films die ik hierboven vernoemde. Ga vooral zelf kijken.
