Mocht er een aparte categorie voor Beste Drama zijn op de Academy Awards, dan was de winnaar dit jaar geen film, maar de aanloop naar de awards zelf. Wie dacht dat The Apprentice de meest spraakmakende film van de hoop ging zijn, heeft het mis. De ene na de andere kanshebber wordt geplaagd door controverse. Een overzicht.
Anora
Het begon allemaal relatief klein. Anora-regisseur Sean Baker onthulde dat hij en hoofdrolspeelster Mikey Madison hadden besloten om geen intimiteitscoördinator in te schakelen. Voor een film over een sekswerker klonk dat nogal vreemd, aangezien die vertrouwenspersonen nu bijna elke kus- en seksscène in goede banen leiden. Ze bedenken samen met de acteurs de choreografie en tasten af waar ieders grenzen liggen. Madison en haar tegenspeler Mark Eydelshteyn voelden zich comfortabel zonder, maar anderen waren van mening dat die beslissing niet bij hen moet liggen. Intimiteitscoördinatoren moeten standaard worden op een filmset, zeggen enkele professionals in Variety.
Een controverse misschien, maar eerder eentje die leidt tot nodige discussies over veilige werkomstandigheden.
Ze helpen bovendien niet alleen de hoofdrolspelers. Ook de figuranten in Anora kregen gevoelig materiaal te spelen, zoals de collega’s van Ani in de stripclub. Zij hebben minder macht en durven wellicht minder gauw hun zorgen delen. Achteraf kunnen acteurs en crewleden ook nog terecht bij de coördinator voor psychologische hulp. Een controverse misschien, maar eerder eentje die leidt tot nodige discussies over veilige werkomstandigheden. Gezien de netelige rechtszaak die zich nu afspeelt tussen It Ends With Us-sterren Blake Lively en Justin Baldoni is dat wellicht geen slechte zaak.
The Brutalist
Vorig jaar was het nog een van de hoofdredenen voor de acteurs- en schrijversstaking in Hollywood, nu duikt artificiële intelligentie al op als een dief in de nacht. In een interview vertelde de monteur van The Brutalist, Dávid Jancsó, dat er AI gebruikt werd om het Hongaars van hoofdrolspelers Adrien Brody en Felicity Jones te “perfectioneren”. Voor de meeste mensen is dit geen halszaak, maar het is een zoveelste vreemde keuze in het ‘taalbeleid’ van Hollywood. Vreemde talen waren lang alleen de taal van de slechteriken. De good guys praatten dan wel Engels met een accent.
Nu cinema veel internationaler geworden is, durven filmmakers anderstalige personages en dialogen meer aan, ook dankzij spraak- en taalcoaches. Brady Corbet schreef een verhaal over Hongaarse personages en wilde hen dan ook Hongaars laten spreken. Maar de taal bleek heel moeilijk, coaches ten spijt. Ofwel hadden Brody en Jones meer hulp nodig, ofwel had Corbet gewoon acteurs met roots in Oost-Europa moeten casten. Of eerlijk: het gewoon zo gelaten. Een positieve keuze laten overschaduwen door AI is toch alweer een kleine stap terug voor taal in films. Hongaren zouden wellicht de wenkbrauwen fronsen, maar dat doen wij met “Nederlands” in films ook nog al te vaak. Oppenheimer, iemand?
Maar meer nog dan die accenten kwam er kritiek op de keuze om AI brutalistische ontwerpen te laten maken. De makers benadrukken dat de schetsen en plannen gemaakt zijn door mensen, maar een film over een architect die daar geen architecten bij betrekt en AI laat ontwerpen? Een film waarin creativiteit moet opboksen tegen kapitalisme en die gezien wordt als een aandenken aan authentieke cinema? Getuigt op zijn minst niet echt van goede smaak, volgens de industrie.
Een film over een architect die geen architecten bij betrekt en AI laat ontwerpen?
Het lijkt onwaarschijnlijk dat dit de kansen van de film op Beste Film sterk beïnvloed, gezien de rest van dit artikel, maar misschien die van de acteurs wel. Corbet benadrukt dat hun vertolking “volledig van hen is”, maar hoe klein de ingrepen ook waren, ze zijn er wel. Bovendien is zeker Adrien Brody geen onbeschreven blad. Toen hij in 2003 de Oscar won voor Beste Acteur in The Pianist, kuste hij Halle Berry vol op de mond. Berry wist van niks. Recent werd de actrice ernaar gevraagd tijdens Watch What Happens Live – ze hield het bij die commentaar.
Een paar maanden later leidde Brody een aflevering van Saturday Night Live en ging hij weer aan het improviseren. Met dreadlocks en een Jamaicaans accent kondigde hij zanger Sean Paul aan. Niemand had het hem verboden, maar bedenker Lorne Michaels was er naar verluidt niet blij mee. Brody werd nooit teruggevraagd om te hosten. De acteur verdween daarna wat in de luwte, maar net voor de #MeToo-beweging losbarstte, liet hij zich ontvallen dat de beschuldigingen van verkrachting tegen Roman Polanski en Woody Allen zaken zijn waar we “niet moeten op focussen”, omdat er al genoeg “wreedheid in de wereld is”. Hij “maakt gewoon films” en laat zich niet in met dat soort “[roddel]voer”. ‘t Is een keuze.
I’m Still Here
Dat je verleden je altijd inhaalt, hebben een aantal genomineerden nu ook wel door. Fernanda Torres won recent de Golden Globe en haalde een Oscarnominatie binnen voor I’m Still Here, een familiedrama dat zich afspeelt tijdens de militaire dictatuur in Brazilië. De Braziliaanse fans waren uitzinnig, maar al snel dook een oud filmpje op uit 2008, waarin Torres in een sketchprogramma een zwarte huishoudhulp speelt, compleet met blackface. De timing was wel heel opvallend, maar Torres reageerde heel snel en met een genuanceerde verontschuldiging. Ze erkende dat de reden waarom blackface fout is “toen nog niet doorgedrongen was in Brazilië”. Ze benadrukte dat “we dit soort gesprekken moeten blijven voeren”. Je fouten erkennen, het is een kunst.
Emilia Pérez
En toen… kwamen alle voorbije controverses ook nog samen in één film.
En toen… kwamen alle voorbije controverses ook nog samen in één film. Emilia Pérez, de musical over een Mexicaanse transvrouw en drugsbaas, leek de absolute frontrunner voor Beste Film. Hoofdrolspeelster Karla Sofía Gascón schreef geschiedenis als eerste genomineerde trans actrice. Maar met alle aandacht kwamen er ook meer kritische stemmen, vooral voor de cliché en regressieve manier waarop trans personen en hun transitie getoond worden. Als manier om zonder gevolgen aan het oude leven te ontsnappen, met overdreven reacties van andere personages, deadnaming en een lied dat het hele proces nogal simpel beschrijft als gaan “van penis naar vagina”.
Ook de weergave van misdaad en geweld in Mexico gaat niet verder dan dezelfde stereotiepen. Regisseur Jacques Audiard gaf toe dat hij er weinig research voor deed. Op de vraag waarom hij de acteurs in het Spaans liet spreken, antwoordde hij dat het “de taal is van […] ontwikkelingslanden, van armen en migranten”. 600 miljoen mensen spreken Spaans. Die taalkeuze zorgde ook voor kritiek op Selena Gomez, die Mexicaanse roots heeft maar geen Spaans meer sprak sinds haar zevende, en dus geen al te sterke (taal)prestatie neerzet in de film. Actrice Zoe Saldaña spreekt wel vloeiend Spaans, aangezien ze van Dominicaanse en Puerto Ricaanse origine is. Saldaña is dus Afro-Latina, maar kwam in 2016 toch onder vuur toen ze soullegende Nina Simone speelde, met donkere make-up en een neusprothese. Saldaña verdedigde zich lang, maar gaf in 2020 toe dat iemand anders de rol had moeten spelen.
Artificiële intelligentie kon in die groeiende storm ook niet ontbreken, want die werd gebruikt om de reikwijdte van de stem van Karla Sofía Gascón uit te breiden. Voor de hoofdrolspeelster in een musical is dat pijnlijk. Maar dat alles bleek uiteindelijk het minste van Gascóns zorgen.
Op 30 januari onthulde journaliste Sarah Hagi tweets van Gascón uit 2016 tot 2023, waarin ze van wal steekt tegen de islam.
Op 30 januari onthulde journaliste Sarah Hagi tweets van Gascón uit 2016 tot 2023, waarin ze van wal steekt tegen de islam en het onder andere een “broeihaard van infecties tegen de menselijkheid” en “een dreiging voor de beschaving” noemt. Even later vond Variety nog meer beschadigende tweets, ook over de diversiteit op de Oscars (”Ik weet niet of ik kijk naar een Afro-Koreaans festival of Black Lives Matter-betoging […]”, toen Daniel Kaluuya en Youn Yuh-Jung wonnen) en het Chinese COVID-vaccin (”[…] dat komt met een verplichte chip, twee loempia’s […]”).
Diezelfde dag gaf Gascón een reactie aan Variety waarin ze zich verontschuldigt aan “diegenen die ze kwetste”, omdat ze “als deel van een minderheidsgroep dat lijden kent”. De volgende morgen verwijderde ze haar Twitteraccount en kreeg The Hollywood Reporter een statement. Die tekst, geschreven “al huilend” was duidelijk niet opgesteld door een PR-bureau. Gascón verklaarde dat ze haar account gebruikte als dagboek en niet altijd doorhad dat ze iets negatiefs schreef. Een paragraaf verder werd de toon defensiever. “[…] maar je kan me blijven aanvallen alsof ik verantwoordelijk ben voor honger en oorlogen in de wereld.”
Op 1 februari volgde nog een verklaring op Gascóns Instagram. Volgens haar “hebben ze al gewonnen, […] met leugens of zaken uit de context gerukt”. Racistisch is ze naar eigen zeggen niet, want “een van de mensen waar ik het meest van hou is moslim”. Die slachtofferrol kreeg al een teken aan de wand vóór de tweets aan het licht kwamen. Op 21 januari had Gascón tijdens een interview ook al geïnsinueerd dat mensen uit de entourage van Fernanda Torres haar en Emilia Pérez hadden proberen af te breken. Had Gascón daarbij ook nog iets slechts gezegd over Torres zelf, dan bestond de kans dat ze de regels overtrad van de Academy en gediskwalificeerd was geworden. Nu ontsprong ze de dans.
Toch stopte ze opnieuw niet. Op 2 februari regelde ze op eigen houtje een interview met CNN om zich te verdedigen. De onthulling van haar tweets waren volgens Gascón het resultaat van een lastercampagne. Ze doet geen vlieg kwaad. Letterlijk dan, want ze zet naar eigen zeggen ook elke spin in haar huis mooi buiten. Een dag later komt The Hollywood Reporter met info achter de schermen. Netflix, dat Emilia Pérez verdeelt, zou enkel nog communiceren met Gascóns impresario. Ook op de ondersteunende kosten die genomineerden vergoed krijgen, “voor transport en logement, om naar awardshows te kunnen gaan”, moet ze naar verluidt niet rekenen. Voorlopig is ze dan ook niet meer in het openbaar verschenen.
Diezelfde dag verschijnt een artikel in Variety waarin Gascón qua communicatiestijl vergeleken wordt met niemand minder dan Donald Trump. Opnieuw volgen statements, twee op Instagram. Een illustreert net de tactieken die Variety beschrijft, een latere probeert de tweets te verklaren binnen de context van Gascóns transitie. “Ik was verloren, zocht toen goedkeuring van anderen. Maar vandaag weet ik eindelijk wie ik ben.” Het begrip “cancel culture” valt en ze vraagt zich af hoe het nu verder moet.
Op 5 februari krijgen we voor het eerst een reactie van regisseur Jacques Audiard. “Ik heb [haar] nog niet gesproken en dat wil ik ook niet. Ze is zelfdestructief […] en ik begrijp niet waarom ze dat blijft doen.” Hij hekelt ook dat ze de crew en haar medespeelsters schade toebrengt en het slachtoffer speelt. “[…] verrassend. Het is alsof ze dacht dat woorden niet kwetsen.” Dat besef zullen Spaanstaligen alleszins aanmoedigen! Selena Gomez reageerde nog niet op dit alles, maar zij houdt zich stil sinds de regering-Trump het op haar gemunt heeft sinds ze emotioneel reageerde op zijn nieuwe deportatiebeleid. Zoe Saldaña benadrukte al twee keer dat ze “verdrietig” is en nooit had gedacht dat dit zou gebeuren.
Een dag na Audiards reactie deelde Gascón mee dat ze het niet meer zal hebben over de tweets of Emilia Pérez. “Voor Jacques, […] de cast, […] crew […].” Ze hoopt dat de film nu voor zich kan spreken en verontschuldigde zich nogmaals bij iedereen die ze gekwetst heeft.
Wat nu?
En zo staan de Academyleden die van 11 tot 18 februari kunnen stemmen voor een aantal dilemma’s. Na de maar liefst 13 nominaties leek Emilia Pérez een baken van inclusiviteit en dus een anti-Trumpstatement te worden. Gascón mag een beeldje zeker vergeten, gezien een award ook het werk maar de persoon erachter een boost geeft. Die optiek alleen al zal de Academy vermijden.
Maar kan de film zich nog redden? Zoe Saldaña won dit weekend nog de Critics Choice Award voor Beste Bijrol, maar de stemperiode daarvoor was al lang voorbij. De actrice hield het vaag in haar speech en moedigde iedereen aan om “nieuwsgierig en openhartig” te zijn voor elkaar. Kan de industrie artiest en film scheiden, zoals velen vaak opperen? Of zal al die kritiek net iets te veel zijn en de reputatie van de film onherroepelijk schaden? Het lijkt me heel waarschijnlijk, aangezien de Academy ook zelf nog altijd werkt aan een betere reputatie.
Misschien wordt dit awardsseizoen uiteindelijk een goede les voor Hollywood om zich in dit Trump-tijdperk bewust te zijn van valkuilen en lege representatie, maar ook van het feit dat elke artiest nu eenmaal ook beoordeeld wordt op waar die voor staat en hoe je met anderen omgaat. Dat gescheiden houden wordt in elk aspect van de samenleving steeds moeilijker. Iedereen verdient bovendien een tweede kans, maar op welk punt hebben je persoonlijke geloofsovertuigingen kwalijke gevolgen voor je omgeving? Welke conclusies Hollywood trekt, weten we de komende weken – en vooral op 3 maart, tijdens de Oscars.
