Conclave review: waar (witte) rook is, is vuur

Conclave was een van de laatste films die we zagen op Film Fest Gent. Een soort politieke thriller, maar dan in de setting van het Vaticaan. Een gewaagde keuze aangezien bepaalde groeperingen hier altijd met een vergrootglas naar zullen kijken. Maar hoe doet Conclave het nu als film?

Papa vere mortuus est! De paus is werkelijk dood. Wanneer de paus aan een hartaanval overlijdt, moet kardinaal Lawrence de taak van deken van het College van Kardinalen opnemen. Deze taak bestaat eigenlijk voornamelijk uit het verzamelen van alle kardinalen om deel te nemen aan het naderende conclaaf waar de nieuwe paus verkozen zal worden.

De net overleden paus was voor zijn onverwachte dood nogal hervormingsgezind. Binnen de Kerk leidde dit tot een inhoudelijke splitsing. Er is een groep kardinalen die mee voor de modernisering is, terwijl er ook een grote groep kardinalen naar de strenge leer wil terugkeren. De keuze voor wie de nieuwe paus moet worden, is om die reden veel meer geladen aangezien de toekomst van de Kerk eraan verbonden is. En dit op een belangrijk moment waarin de Kerk sowieso al een imago-probleem heeft (Conclave speelt zich in het heden af). Aangezien de kardinalen zich tijdens het conclaaf volledig van de buitenwereld moeten afsluiten, ontspint er zich een heus politiek steekspel binnen de muren van het Vaticaan. En dan verschijnt er nog een onbekende nieuwe kardinaal, die in het geheim door de overleden paus werd benoemd, als extra element in deze spannende verkiezing…

Diverse cast

Zoals de samenvatting doet vermoeden, steunt Conclave sterk op de dialogen en kleine spanningen. Het is dan ook essentieel om hier een goede cast voor te voorzien. Als je dan leest dat protagonist kardinaal Lawrence vertolkt wordt door Ralph Fiennes (Ja, Voldemort en ook van The Menu en The King’s Man), heb je mijn interesse. Maar niet enkel onze hoofdrolspeler is een klassebak, maar de rest van de cast zijn ook stuk voor stuk topacteurs. Stanley Tucci (The Hunger Games, Spotlight) vertolkt kardinaal Aldo Bellini, de kardinaal van Milaan. Hij wil volop voor de vernieuwing gaan en is één van de favorieten is om paus te worden. John Lithgow (3rd Rock From The Sun) neemt dan weer de rol van de mainstream conservatieve Canadese kardinaal Tremblay op zich. De strenge traditionalistische kardinaal Tedesco wordt gespeeld door Sergio Castellitto (The Chronicles of Narnia: Prince Caspian).

Ook in de ondersteunende rollen zit er een hoop talent. Het is aangenaam om te zien dat er gekeken is om zoveel mogelijk verschillende nationaliteiten te casten. Op deze manier wordt het taalprobleem dat gepaard gaat met zo’n bijeenkomst goed weergegeven. Niet iedereen spreekt immers vlot Engels in het echte leven en zo ook niet alle kardinalen of toch zeker niet even vlot. Hieruit volgt sowieso dat er kliekjesvorming plaatsvindt, want enkel in je eigen taal kan je genuanceerd over moeilijke thema’s spreken. Het is dan ook interessant om te zien hoe de werkelijke verkiezing niet plaatsvindt binnen de Sixtijnse Kapel maar erbuiten. Ik dacht eerlijk gezegd dat er tijdens het conclaaf gediscussieerd werd in de Sixtijnse Kapel. Deze locatie dient echter enkel om te stemmen en de uiteindelijke nieuwe paus te bekrachtigen.

Het is dan ook in de kamers, gangen en eetzaal van het Vaticaan dat het echte steekspel plaatsvindt van ambitie, bedrog en manipulatie. Als kijker wisselt je sympathie regelmatig bij elke nieuwe ontdekking of misplaatste gedachte over een kardinaal. De nodige informatie die tot de apotheose leidt, wordt in voldoende kleine (of grote) stukjes aangeleverd om gekluisterd te blijven.

Instituut vertegenwoordigt meer

Binnen Conclave is er ruimte om veel actuele en veelal complexe thema’s aan te kaarten. Het is niet nodig hier altijd een pasklaar antwoord voor aan te bieden. Het belangrijkste thema is de identiteit van de Kerk als religieuze instelling in de moderne wereld. De spanning tussen de traditie en modernisering staat wel centraal in Conclave. Daarnaast toont Conclave ook hoe persoonlijke ambities, geheimen en moraliteit een invloed kunnen hebben op deze hele verkiezing, die voor de buitenwereld als ‘heilig’ en ‘puur’ beschouwd wordt. Uiteindelijk toont Conclave dat iedereen een mens blijft, welke rol in het religieuze instituut die dan ook heeft.

Door de verscheidenheid aan kandidaten voor de rol van paus, rijst ook de vraag naar goed leiderschap. Wat houdt dit exact in? Moeten een leider en de gemeenschap kunnen twijfelen? Of is zekerheid en vastberadenheid wat we nodig hebben? Ook buiten het instituut is dit een vraag die iets meer gesteld mag worden.

De hypocrisie binnen de kerk, die veelal door de dominante mannelijke aanwezigheid zijn plaats vindt, wordt gecounterd door de aanwezigheid van Zuster Agnes (Isabella Rossellini, Blue Velvet). Zij toont haar positie binnen het instituut op de cruciale momenten en toont aan welke onzichtbare macht ze eigenlijk hebben. Haar interventies tonen nogmaals dat vrouwen inzake leiderschap vaak een veel breder inzicht hebben. Yevgueni bezong het al, maar wat misschien nodig hebben, is meer vrouwen aan de macht.

Conclave is uiteindelijk een boekverfilming. Gezien ik het boek niet heb gelezen, is het niet duidelijk hoeveel van deze thema’s rechtstreeks uit het boek komen. Auteur Robert Harris bracht dit boek uit in 2016 waardoor een groot deel van thema’s waarschijnlijk wel hun oorsprong in het boek vinden. Scenarioschrijver Peter Straughan zal er mogelijk wel wat peper en zout hebben bij gedaan gezien het politieke landschap van de laatste 8 jaar.

Beeld versterkt dialoog

Dit zeer interessant, voornamelijk dialooggedreven drama werd geregisseerd door Edward Berger (All Quiet On the Western Front). Fransman Stéphane Fontaine nam de taak van de cinematografie op zich. Binnen het Vaticaan is het immers goed mogelijk om enkele prachtige shots te maken gezien alle gebouwen glunderen van de (veelal gestolen) pracht en praal. Ook beperkte kleuren in de kledij van de kardinalen, geeft qua beeldvorming veel mogelijkheden. Menig shot uit Conclave doet denken aan kunstwerken uit de renaissance. Tijdens de laatste stemming wanneer kardinaal Lawrence zijn stem uitbrengt, gebeurt er iets dat zo in een beeld gebracht wordt alsof het de hand van Michelangelo zelf komt. Kortom, het beeld versterkt echt de intermenselijke boodschap die doorheen Conclave stroomt.

Conclave is vanaf 11 december in de cinema’s te zien.