Nu Avengers: Endgame bijna 2 maanden uit is, en we eindelijk wat bekomen zijn, wordt het tijd om eens met een loep over de film te gaan en alle callbacks en easter eggs op te lijsten. Deel 1 en deel 2 hebben we al gehad, maar daarmee is nog lang niet alles gezegd.
Toekomstkennis
Steve gaat achter de scepter aan en moet daarvoor het STRIKE-team misleiden. Nadat hij daarin geslaagd is, komt hij echter nog een obstakel tegen: zichzelf. Uiteindelijk kan hij ontsnappen met de scepter. Scott en Tony willen de Tesseract onderscheppen op weg naar buiten. Daarom veroorzaakt Scott een hartaanval bij Tony om voor afleiding te zorgen en zo de Tesseract te pakken, maar de Hulk uit het verleden gooit roet in het eten en Loki verdwijnt met de Tesseract.
-
Tony brengt Steve op de hoogte van waar het STRIKE-team is met de scepter en hij onderschept hun lift. Steve zegt dat hij de scepter zal overnemen, maar stuit op protest. Om Sitwell “gerust te stellen” van zijn goeie bedoelingen, fluistert Steve “Hail Hydra“. Wanneer de lift terug opengaat, is het STRIKE-team stomverbaasd en stapt Steve zonder schrammen naar buiten met de scepter. Deze scène is een van de beste callbacks in de hele film en eigenlijk om twee redenen: alles lijkt precies opgezet zoals in Winter Soldier, waardoor je bepaalde verwachtingen hebt, maar dan wordt er geweldig gebruik gemaakt van de voorkennis die de personages zo veel jaar later hebben. Tegelijk is het waarschijnlijk ook wel een verwijzing naar de beruchte Secret Empire-reeks in de comics uit 2017, waarin Steve een nazi is en dus trouw aan Hydra.
- Vlak nadat hij uit de lift komt, komt Steve de 2012-versie van zichzelf tegen, die denkt dat hij Loki ziet. Daarop gooit Steve nog maar eens zijn oude vloekprincipes overboord en zegt hij: “You got to be shitting me?” Daarmee heeft hij in deze film officieel het meest gevloekt van alle personages, want zijn vloekwoorden wegen zwaarder dan de twee keer dat Tony “shit” zei.
- Marvel heeft met de Steve vs Steve-scène een eigen versie gemaakt van de Spider-Manmeme.
- 2012-Steve geeft niet zomaar op en zegt: “I can do this all day.” En huidige Steve zucht: “Yeah, I know.” Nog een geweldige Captain America-callback en tegelijk weer een moment waarop Marvel met zichzelf en vooral de righteousness van Steve spot. Zeker als je 2023-Steve vergelijkt met 2012-Steve is het contract best groot.
- Wanneer Tony en Scott proberen om de Tesseract te pakken te krijgen, worden de 2012-Avengers opgewacht door niemand minder dan Alexander Pierce, gespeeld door Robert Redford. Hem zagen we natuurlijk voor het eerst en het laatst in Winter Soldier. Daarvoor wisten we eigenlijk bitter weinig over de structuur van S.H.I.E.L.D. naast Fury, maar hierdoor wordt duidelijk dat hij toen ook aan de macht was. Het feit dat Robert Redford voor zo’n klein rolletje wilde terugkeren, betekent waarschijnlijk dat hij zich erg geamuseerd had (en blij was met zijn cheque). Iedereen dacht dan ook dat The Old Man & The Gun Redford zijn laatste film zou zijn, maar dat is nu eigenlijk zijn cameo hier. En dat is toch wel grappig voor zo’n legende.
- Pierce vraagt aan Thor en Tony waar ze denken heen te gaan met de Tesseract. Daarop antwoordt Thor dat ze eerst gaan lunchen en dat hij dan Loki terug zal brengen naar Odin. Met die lunch krijgen we een blink-and-you-miss-it-verwijzing naar de shoawarmascène uit de credits van The Avengers.
- Hulk moest met de trap naar beneden omdat de lift zijn gewicht niet aankon. Wanneer hij beneden komt, is hij dan ook kwaad. Maar het is bijna een spiraaltrap dus eigenlijk kon Hulk toch gewoon door het midden naar beneden springen?
-
Tony kan de Tesseract meenemen, maar Hulk, die de trap moest nemen, gooit roet in het eten. De Tesseract valt uit het koffertje en Loki verdwijnt ermee. Hierdoor wijzigt dus het verleden en, als we de tijdreistheorie van de film volgen, ontstaat er vanaf dit moment dus een andere realiteit. Er gingen al geruchten dat Loki in zijn Disney+-serie verschillende tijden zou bezoeken en die begint misschien dus met die nieuwe realiteit. Daar kan nu dus vanalles in gebeuren. Vermoedelijk zal Thanos nu veel vroeger de Space Stone krijgen en misschien ook de volledige Gauntlet. Als hij de Snap dan eerder zou uitvoeren, zijn de Avengers ten eerste met veel minder en weten ze bovendien niks of amper iets over de Infinity Stones, wat dus veel deprimerendere gevolgen zou hebben. En dat is nog maar een van de mogelijkheden voor het grotere MCU-verhaal, om over de verhaallijn van Thor nog maar te zwijgen als Loki op vrije voeten is. Vreemd genoeg lijken Tony, Scott en Steve daar later niet echt van wakker te liggen.
- In een poging om 2012-Steve af te leiden en te verslaan, laat 2023-Steve vallen dat Bucky nog leeft. Het heeft het gewenste effect en 2023-Steve kan 2012-Steve bewusteloos maken met de scepter. Dit is opnieuw een slimme manier van Steve om zijn voorkennis te gebruiken, maar heeft toch wat gevolgen want ook hier ontstaat een nieuwe tijdlijn. Steve ontdekt ten slotte maar in 2014/5 dat Bucky nog leeft, maar dat wordt nu dus ook vervroegd. Welke gevolgen kan dat nu hebben op de realiteit? Het kan zijn dat 2012-Steve het gewoon niet gelooft en er verder niks mee doet. Maar anders heeft Steve dus eigenlijk een voorsprong op Hydra. Als er sporen bestaan over wat er met Bucky gebeurd is, kan hij de organisatie misschien zelf ontmaskeren en valt S.H.I.E.L.D. nooit. Als hij dan ook bij Bucky de hersenspoeling vroeger ongedaan kan maken, gebeurt Civil War misschien helemaal niet en blijven de Avengers bij elkaar. Kortom, deze tijdlijnen zijn perfect voor fanfiction… of de nieuwe What If-animatieserie die op Disney+ te zien zal zijn.
- Daarnaast vroeg ik me ook af of Steve wel wist wat hij deed met die scepter? Voor hetzelfde geld zitten ze in de nieuwe tijdlijn nu met een gehersenspoelde Steve Rogers.
- Wanneer Steve zijn 2012-versie ziet liggen op de grond valt zijn oog op zijn eigen achterwerk. Gesterkt door Scott zijn mooie woorden besluit hij: “That is America’s ass.” En zo heeft Chris Evans eindelijk vrede met zijn kostuum. Zelfaanvaarding is iets moois.
Verder terug
Tony en Scott vertellen Steve dat de Tesseract weg is en Scott panikeert over het feit dat ze te weinig Pym particles hebben om nog iets te doen. Tony bedenkt een moment waarop ze Particles en de Tesseract kunnen krijgen. Daarop vertrekken Steve en Tony naar Camp Lehigh in 1970, waar Howard toen met de Tesseract bezig was en Hank Pym al Pym Particles maakte. Tony loopt zijn vader tegen het lijf nadat hij de Tesseract gevonden heeft en Steve ziet Peggy terug. Met de Tesseract en een nieuwe voorraad Particles keren ze terug naar 2023.
- Tony vindt voor alles een oplossing, zo ook om een tijdstip te vinden waarop de Tesseract en Pym Particles op dezelfde locatie waren.
- Daarbij zegt hij “A stroll down memory lane bring us to a military installation, Garden State“. Als je een goed zicht had op de MCU-locaties en bijnamen voor Amerikaanse staten kon je de “waar” al achterhalen. De Garden State is namelijk New Jersey. Veel militaire installaties zijn er niet om uit te kiezen maar uit Captain America: The First Avenger en ook Winter Soldier weten we dat de basis waar Steve vandaan komt, Camp Lehigh, in New Jersey ligt. Naast Tony weten ook wij dat Howard Stark daar gewerkt heeft. Dat deed hij al in The First Avenger en ook erna want hij lag mee aan de basis van S.H.I.E.L.D. Blijkbaar is hij daarna op de basis blijven werken, mogelijk tot hij door Bucky vermoord werd.
- Steve antwoordt: “When were they both there?” “I have a vague idea and I know how I know.” Die “they” verwijst hier dus naar Howard en Hank Pym. Howard werkte daar dus, en Hank werkte met hem samen tot Hank wegging bij S.H.I.E.L.D. in 1989 zoals we zagen in Ant-Man. In Iron Man 2 gebruikt Tony het onderzoek van zijn vader. Daarin zaten ook notities over de Tesseract. Uit al deze informatie kan Tony dus wel afleiden dat Hank en Howard op dezelfde plaats waren tot ze ruzie kregen.
- In de Captain Marvel-spoilerbijbel hadden we het al eens over de tijdlijn van de Tesseract. Daar kunnen we nu dus een zekerheid aan toevoegen:
- Later in 1945: De Tesseract wordt opgevist door Howard Stark tijdens zijn zoektocht naar Steve.
- 1970: De Tesseract bevindt zich in de ondergrondse basis op Camp Leigh, waar Howard Stark, Peggy Carter en Hank Pym op dat moment werken.
- 1989: Mar-Vell heeft de Tesseract al een tijdje en heeft er een energiekern mee gemaakt. De Tesseract zelf is op het gecamoufleerde ruimteschip van Mar-Vell.
- 1995: Carol neemt de Tesseract uit de houder en Goose slikt hem in.
- “Do you trust me?” “I do.” Met deze twee zinnen is de Civil War volledig afgesloten en staan de twee weer op goeie voet. Eigenlijk vertrouwt Steve Tony met zijn leven want als hij zich vergist of zijn plan mislukt, zijn ze alletwee gedoemd. Op een betere conclusie konden Steve-Tonyfans niet hopen.
- In dit stuk krijgen we de laatste cameo van Stan Lee. Een hippe auto met de sticker “‘Nuff said“, een van de beroemde quotes van Lee, vlamt over de weg en een jonge, 70s-uitziende Stan Lee roept: “Make love, not war.” Om hem te verjongen namen de VFX-artiesten foto’s van Lee uit de jaren 70 want die zijn er genoeg. Het is best triest om te weten dat we hem nooit meer zullen zien opduiken in de films.
- Om zich te vermommen doet Steve een overall aan. (Waterdicht plan, hoor, Steve!) Daarop staat de naam Roscoe, wat een verwijzing kan zijn naar het personage Roscoe Simons uit de comics, die ook nog Captain America is geweest.
- De barak uit Winter Soldier maakt ook een terugkeer. We wisten al dat S.H.I.E.L.D. die destijds gebruikte als kantoor, onder andere door de foto’s van Howard, Peggy en
Tommy Lee JonesColonel Philips die toen aan de muur hingen. Eigenlijk is het wel raar dat er foto’s van de jongere versies van Howard en Peggy hingen terwijl zij er lang daarna nog werkten. - Terwijl Tony en Steve met de lift naar beneden gaan, vraagt een vrouw hen of ze hier nieuw zijn. De actrice is Yvette Nicole Brown, die met haar scène de tweede Community-cameo op haar naam heeft staan. In totaal zijn er nu 4 leden van de cast in het MCU opgedoken.
I heard tell that the @Avengers #EndGame spoiler ban lifts today. Well, I’ve got one thing to say: pic.twitter.com/KML32D8t3I
— yvette nicole brown (@YNB) May 6, 2019 - John Slattery werd voor zijn scènes ook onder handen genomen door de verjongingstechnologie. Terwijl hij Tony tegenkomt, is hij op zoek naar Zola. Dit is natuurlijk Arnim Zola, de naziwetenschapper die door S.H.I.E.L.D. gerekruteerd werd en van wie zijn brein later in de barak overblijft in Winter Soldier. Maar dat doet bij Tony, in tegenstelling tot bij ons, niet echt een belletje rinkelen.
- Naast de Tesseract-tijdlijn heb je ook de Howard Stark-acteurstijdlijn, die minstens even verwarrend is. Zowel Dominic Cooper als John Slattery hebben de rol gespeeld maar Marvel weet zelf blijkbaar niet goed wanneer Cooper ophoudt en Slattery begint:
- Vanaf 1943 op de Stark Expo ziet Howard eruit als Dominic Cooper.
- Deze film stelt dat hij er vanaf 1970 uitziet als John Slattery en dat blijft zo op de Stark Expo in 1974 (Iron Man 2), in 1989 bij de ruzie met Hank en 1991 als hij vermoord wordt (Civil War).
- En toch hangt er in Winter Soldier dus een foto van Dominic Cooper als Howard Stark in de barak. Waarschijnlijk is dit wel om mensen te herinneren aan het begin van de organisatie en dus ook aan hoe de stichtende leden er toen uitzagen. Dit is nog logisch.
- Maar dan zien we in Winter Soldier ook krantenknipsels die berichten over de dood van Tony en Maria en 1991. De foto die erbij hoort, is er een van Dominic Cooper en niet John Slattery. Hier is het toch raar dat je een foto neemt van hoe iemand er vroeger uitzag en niet zoals hij was toen hij stierf. Misschien is dit zodat minder toegewijde fans de foto aan de muur zouden herkennen.
- Om alles nog wat ingewikkelder te maken: in Iron Man hadden ze blijkbaar nog niet echt nagedacht of ze Howard in meer films zouden laten meedoen want daar krijgen we een derde acteur (of technisch gezien de eerste). Straighten out your Howards, Marvel!
- Maar over alle Howard-verwarring heen hebben ze wel aandacht voor de belangrijke details. Zelfs vanaf de eerste film en daarna hebben ze zich altijd gehouden aan de sterfdatum van Howard en Maria zoals je hierboven kan zien, waardoor je de twist van Civil War wat beter kon voorspellen. (Zoals ik deed aan het begin van de film *humblebrag* – Elien)
- Wanneer Tony zijn vader tegenkomt, geeft hij als valse naam Howard Potts. We moeten je vast niet uitleggen waar dat vandaan komt.
- Tony lijkt verbaasd om te horen dat zijn moeder zwanger is, maar hij kent zijn eigen verjaardag toch? Hij is namelijk geboren op 29 mei 1970, waardoor hij in 2023 dus 53 is. Dat is dan weer een jaar jonger dan acteur Robert Downey Jr nu is.
- In het kantoor van Hank Pym zien we een prototype van een Ant-Manhelm op een van de bureaus. Die lijkt goed op de helm die Hank aanhad in de comics.
- Het personage van Yvette Nicole Brown geeft Tony en Steve aan bij security omdat ze er verdacht uitzagen, vooral Tony met zijn hippiebaard. Daarop vraagt de beveiligingsagent of die meer zoals de Bee Gees of Mungo Jerry was. Zij antwoordt Mungo Jerry. Dat is een groep uit de jaren 70 waarvan de leadzanger er zo uitzag. Die verwijzing is echt te grof.
- Terwijl Steve moet vluchten van de security belandt hij per ongeluk in het kantoor van Peggy Carter. Zij heeft nog steeds een foto van Little Steve op haar bureau staan. Nochtans zou ze in 1970 al even getrouwd moeten zijn. In Winter Soldier, wanneer Steve naar het Smithsonian gaat om zijn eigen tentoonstelling te bezoeken, speelt er een interview met Peggy. De datum op het scherm is 1953 en ze vertelt over hoe Steve tijdens WOII haar uiteindelijke echtgenoot redde. Dus in 1970 is ze minstens 17 jaar getrouwd. Tenzij ze al gescheiden is omdat ze Steve niet kon loslaten. Helaas zie je nooit Peggy’s linkerhand terwijl ze in beeld is, dus we krijgen geen bevestiging van onze theorie.
- Het volledige interview dat voor de scène gefilmd werd, is later zelfs vrijgegeven. Jammer dat het niet volledig in de film is beland want Atwell is er geweldig in. Joe Russo speelde trouwens de interviewer.
- Voor deze scène werd Hayley Atwell ook wat verouderd want Peggy is hier al 51. Volgens aflevering 20 van seizoen 3 van Agents Of S.H.I.E.L.D. is Peggy namelijk geboren in 1921. Die aflevering kwam namelijk na de dood van Peggy in Civil War en Coulson leest dan ook haar overlijdensbericht in de krant.
- Tony vraagt of ze al een naam hebben bedacht voor de baby en Howard antwoordt dat zijn vrouw “Elmonzo” wil. Of zo klinkt het toch en stond het in de ondertitels. Maar andere fans denken dat het eerder “Almanzo” is. Dan zou het een verwijzing zijn naar het personage Almanzo Wilder uit de Little House On The Prairie-boeken. Hij gaat namelijk op avontuur met een personage dat Cap Garland heet en dat is wel goed verscholen mop.
-
Howard heeft zijn trouwe butler mee. Hier krijgen we in de films eindelijk de bevestiging dat hij Jarvis heet, en hij dus de oorsprong is voor de naam van Tony z’n A.I. Maar voor Agent Carter-fans is dit geen geheim want daar is het personage Jarvis al vanaf de eerste aflevering Howard zijn butler. Het leukste van heel deze scène is dan ook dat Jarvis gespeeld wordt door James D’Arcy, de acteur die ook Jarvis speelde in Agent Carter.
Lees verder in deel 4.