CODA review: geen hoogstaande maar warme cinema

Laten we het vooral niet meer over dát incident maar over de grote winnaar van de afgelopen Oscaruitreiking hebben. Al sinds de filmindustrie het woord “awardsseizoen” in de verte kon horen, was The Power of the Dog een van de meest genoemde kanshebbers. En toch moest de beklijvende film de duimen leggen tegen CODA. En zo zie je maar weer: onderschat nooit een crowdpleaser.

Het leven zoals het is

Ruby Rossi (Emilia Jones) leeft een beetje teruggehouden, zeker op school. Haar dagen verlopen namelijk wat anders dan bij de gemiddelde scholier. Elke morgen staat ze voor dag en dauw op om mee te helpen op de vissersboot van haar vader Frank (Troy Kotsur) en broer Leo (Daniel Durant). En daarin vinden sommige medeleerlingen genoeg stof om haar uit te lachen. En toch vindt ze dat al beter dan de redenen die ze eerder vonden: de rest van haar gezin. Haar ouders en broer zijn namelijk doof, en toen Ruby voor het eerst naar school ging, kon ze daardoor ook bijna niet spreken. Het gepest heeft ervoor gezorgd dat ze dus liever op de achtergrond blijft.

Maar dan moet ze een nieuwe naschoolse activiteit kiezen en gaat ze voor het koor, omdat de jongen waarop ze een oogje heeft er ook is. Alleen blijkt al snel dat Ruby echt wel kan zingen, en dat muziek ook helemaal haar passie is. Ze is zo goed dat haar muziekleraar haar wil begeleiden om auditie te doen voor de hogeschool. Maar haar gezin is net samen met andere vissers zelfstandig geworden, en ze hebben haar nodig om te tolken. Ruby moet dus beslissen of ze haar droom laat varen.

Geen verrassingen, gewoon emotie

Ik, jij en de hond van je moeder weten natuurlijk hoe deze film gaat aflopen. CODA brengt geen grote twists, maar wel een realiteit die voor velen een eye-opener zal zijn. Ruby is een CODA, een Child of Deaf Adults, en zeker in hun kleine vissersdorpje betekent dat dat zij degene is die de rest van haar gezin met de wereld verbindt. En naast een mooi, onpretentieus familiedrama is dit ook een illustratie van hoe onaangepast onze maatschappij nog altijd is aan mensen met een beperking.

Leo, Jackie en Frank zijn warme en sociale mensen, maar communiceren met hun collega-vissers of buren is heel erg moeilijk, zelfs als je kan liplezen. We zien ook hoe weinig horenden rekening houden met hen, zelfs als ze weten dat de drie Rossi’s doof zijn. Het doet je nadenken: we leren Frans, Engels en ook wat Duits op school om de mensen in onze buurlanden te begrijpen. Maar waar is de basiscursus gebarentaal? Zelfs met het alfabet zouden we slechthorenden en doven het al heel wat makkelijker kunnen maken.

CODA toont ook de andere kant. Mensen met een gehoorbeperking zijn geen hulpeloze wezens die je medelijden nodig hebben. De Rossi’s zijn een hecht gezin die veel aan elkaar hebben. Maar haar gezinsleden verliezen daardoor uit het oog dat zij misschien wel iets anders wil dan verdergaan in het vissen. Vooral haar liefde voor muziek, van alle dingen die er zijn, begrijpen ze moeilijk en zien ze op een bepaald moment als een soort protest. In dit opzicht is CODA ook een doodgewone coming-of-agefilm, zowel voor Ruby als haar ouders. Ze vertrouwen te veel op haar, en langzaam komt dat besef. De scènes waarin ze daar mee omgaan zijn dan ook de meest pakkende.

Geen coda voor deze CODA

Dat dit geen alternatieve Raise Your Voice is voor een breder publiek, komt vooral door het bronmateriaal en de cast. CODA is gebaseerd op La famille Bélier, een Frans-Belgische film die in 2014 bijna 7,5 miljoen mensen naar de bioscoop lokte. Volgens velen is die film nog altijd superieur, maar er is al zeker één cruciale scène die CODA toch beter aanpakt. Wanneer Ruby haar gezin uitnodigt op haar schoolconcert, zien we dat ze niet echt volledig meeleven met haar. Totdat we overschakelen naar wat zij meemaken. CODA drukt je daar opnieuw met je neus op de feiten, op een oprecht emotionele manier.

Geen goed verhaal zonder goede cast. Als CODA tot één ding leidt, dan hopelijk al tot meer werk voor de centrale acteurs. De jonge Emilia Jones draagt de film geloofwaardig zonder te groot te acteren. Maar de MVP’s zijn absoluut Marlee Matlin en Troy Kotsur als Ruby’s ouders. Jackie en Frank zijn geweldige personages, nog erg verliefd en zelfzeker, zoals een geestig ongemakkelijke scène in de woonkamer met de jongen op wie Ruby verliefd is, toont. Matlin en Kotsur zijn ongelooflijk natuurlijke acteurs voor wie je meteen supportert.

Vooral Kotsur heeft zijn Oscarwinst niet gestolen. Vanaf het moment dat hij achterin de auto zit met Ruby en haar liefde voor muziek probeert te begrijpen, hield ik het niet meer droog tot het einde van de film. De kans is groot dat mensen die zich ook op een kantelpunt in hun leven bevinden (zoals ik, die net het ouderlijke huis verlaten heeft), iets meer sympathie zullen hebben voor CODA. Alleszins heeft de filmgeschiedenis er nu een tweede emotionele montage bij op de tonen van Both Sides Now van Joni Mitchell.

Maar hé, is dit ook niet het verhaal van dove mensen uit het perspectief van een horende? Ja, inderdaad. We zijn er nog niet totdat dove en slechthorende acteurs hun eigen films krijgen zonder dat alles draait om hun hoorverlies of doofheid. Maar CODA is hopelijk het mooie vuur aan de lont.

CODA is nu te zien op Apple TV+.