Eind juli postte Heather Anthos, een editor bij Marvel, een selfie van zichzelf en haar collega’s terwijl ze milkshakes dronken bij Ben & Jerry’s. Een onschuldige tweet met als bericht “It’s the Marvel milkshake crew! #FabulousFlo”.
De hashtag refereert aan de recent overleden Marvel publisher Flo Steinberg, secretaresse van Stan Lee en publisher van eigen comics. Het was een kleine ode aan een dame die veel betekende voor vrouwen in de comicsindustrie.
Voor die selfie kreeg Heather een lawine aan haatberichten, zowel in haar direct messages als in haar timeline. Hier een kleine selectie van berichten die Heather te lezen kreeg na het drinken van een milkshake:
Ik haal dit aan omdat het voor mij het startschot was voor dit artikel. Ik kon er werkelijk met mijn hoofd niet bij waar die reacties vandaan kwamen en ging op onderzoek. De bedroevende realiteit is dat er tijdens het schrijven van dit artikel alweer zo’n voorval plaatsvond. Deze keer moesten de vrouwelijke schrijvers van Rick & Morty het ontgelden. Een groep fans vindt het nieuwe seizoen ondermaats en schuiven de schuld in de schoenen van de vrouwelijke staff. Het gaat zover dat ze zelfs de persoonlijke gegevens van de dames zomaar online gooien.
Er zijn woorden te kort om te omschrijven hoe triest zoiets me maakt. Beide voorbeelden mogen dan nog wel gericht zijn naar creatievelingen binnen een franchise, ik voel dat het seksisme ook behoorlijk hard leeft tussen geeks onderling. Verhalen die ik hoor in momenten van oprecht vertrouwen, bevestigen dat gevoel des te meer.
“Toont es een tetje”
Eens in de zoveel tijd vragen mannen en jongens in de chat of ik mijn kledij wil uitdoen of ‘een tetje wil tonen’
Om concreet een beeld te krijgen waar vrouwelijke geeks mee geconfronteerd worden, zat ik even samen met enkele dames. Het eerste gesprek had ik met vrouwelijke streamer Annelies*, die me vertelde hoe ze wel vaak door mannen respectloos behandeld wordt tijdens haar streams: “Eens in de zoveel tijd vragen mannen en jongens in de chat of ik mijn kledij wil uitdoen of “een tetje wil tonen.” Ook vragen ze constant of ik bepaalde zaken wil zeggen, wat dan na een Google Translate slaat op iets vulgairs of seksistisch.” Wanneer ik vraag of ze via Twitch (haar streamingplatform) iets kan ondernemen klinkt er een machteloos antwoord: “Streamers zelf worden meer in het oog gehouden dan de kijkers/chatters. Als wij iets mis doen, zullen we vijf keer zo snel geband worden als die personen die ongepaste uitspraken uitspraken doen.”
Een gebrek aan respect wordt een rode draad die door alle verhalen loopt. Ook Elise*, collega van Annelies en podcaster, heeft hier al veel ervaring mee. Vooral wanneer ze vertelt dat ze graag videogames speelt. “De denigrerende opmerkingen komen altijd in twee extremen. Aan de ene kant heb je de mensen die er lacherig doen met “Och schattig, jij denkt dat je kan gamen” of “Candy Crush telt niet hé.” Aan de andere kant van het spectrum heb je dan de mannen die je al direct als vrouw willen claimen, zelfs al ken je de persoon amper.”
De denigrerende opmerkingen komen altijd in twee extremen. Aan de ene kant heb je mensen die lacherig doen, de andere claimen je direct als vrouw
“Eén voorval dat me is bijgebleven, is toen ik een keertje aangenomen was om in cosplay/Japanse mode manga te verkopen voor Het Besloten Land, een stripwinkel uit Leuven. Een jongen begon rondjes om de stand te draaien, keek intens naar de manga en af en toe snel en ‘stiekem’ naar mij. Na een aantal keer weg te gaan en terug te komen, vroeg hij of hij even iets mocht vragen. Alleen begon hij dan niet met vragen over de koopwaar, maar over mij. Hoe oud ik was, wat ik deed, waar ik mijn jurken kocht… Uiteindelijk vroeg hij waar ik woonde. Toen ik “Antwerpen” antwoordde, zei hij “ah pff zonde, laat maar dan”. En vertrok hij weer. Problematisch, want ik ben aan het werken en hij houdt de hele boel op omdat hij gewoon aanneemt dat ik als geeky girl sta te springen om een geeky boy te daten.”
Frigide slet
Maxime werd zelfs door haar gezelschap gevraagd om offline te blijven tijdens raids omdat ze ‘een te grote afleiding’ zou zijn.
De geeky girl als zijnde de heilige graal is iets waar Maxime ook mee in contact kwam. “Games zijn voor mij altijd een vorm van ontspanning maar ook escapisme geweest. Helaas is niet iedere online ervaring even ontspannend. Als vrouw word je heel snel geviseerd.”
Maxime werd zelfs door haar gezelschap gevraagd, om offline te blijven tijdens raids omdat ze “een te grote afleiding” zou zijn. “Als vrouwelijke gamer krijg je in het algemeen vaak meer aandacht, ongevraagd en vaak ook ongewenst, vandaar dat ik in online games liever niet direct mijn geslacht kenbaar maak aan anderen. In sommige games, waar in-game voice chat bijna noodzakelijk is (zoals bij Team Fortress 2), kan je daar echter niet gemakkelijk aan ontkomen.”
Maxime leerde een jongen kennen op de Nederlandstalige servers van Team Fortress 2 die zich hard fixeerde op haar bij het horen van haar vrouwelijke stem. “Mid-game begon hij vragen te stellen over hoe ik eruit zag, wat voor kleur ogen ik had… Allemaal zaken die ik toen met humor probeerde weg te lachen door absurde antwoorden te geven en er verder niet veel aandacht aan te schenken. De vragen bleven echter komen, ondertussen had er iemand van mijn school ook een foto van me met hem gedeeld, alsook mijn gsm-nummer. De persoon in kwestie viel mij lastig door ongevraagd foto’s van zichzelf en een salvo aan berichten door te sturen. Ook was hij erg opdringerig om offline af te spreken terwijl ik verschillende keren had laten weten dat ik geen interesse had en mij oncomfortabel voelde.”Veel mensen volgden blindelings zijn verhaal. Mijn angst voor de man werd weggelachen.
Toen de kerel hoorde dat Maxime in een klas vol jongens zat en regelmatig met haar mannelijke klasgenoten na de schooluren afsprak, werd hij nijdig: ‘Ik werd over heel de server zwart gemaakt voor frigide trut en psychopathische slet. Iedereen kreeg de opdracht om mij uit hun team te gooien en niet meer met mij te praten of gamen. Veel mensen volgden blindelings zijn verhaal. Mijn angst voor de man werd weggelachen. Dat is jammer.’
Boobs or GTFO
Ook Ines* beaamt dat ze als vrouwelijke gamer vaak werd lastiggevallen. “Op events gebeurde het vaak dat er gevochten werd voor mij. Alsof ik een zeldzaam pronkstuk was. Een object om te veroveren.”
Ines was lange tijd competitief bezig met Pokémon, maar ze werd het wereldje snel beu. “Het ergste waren alle mannen die probeerden te flirten en zich soms ook ongepast gedroegen. Ik was bevriend met iemand die Pokémon-competities hielp organiseren. Die trok op dat event een foto van mijn borsten.””Nee, die truc ken ik al. Dat gaat niet lukken. In deze positie kan dat niet.”
“Zo werd ik op een grote conventie ongeveer vijf jaar geleden lastiggevallen door een jongen met een ‘FREE HUGS’ bord. Toen hij dichterbij kwam draaide hij zijn bord om en stond er ‘boobs or GTFO’. Hij ging mij niet met rust laten tot ik hem een knuffel gaf. Op dat moment stond ik niet stevig genoeg in mijn schoenen om voor mezelf op te komen. Ik kon geen neen zeggen en gaf hem uiteindelijk een knuffel om hem af te wimpelen. Hij pakte me toen op en wou mij niet meer loslaten. Ik probeerde mij los te wriemelen. Ik wou hem met mijn knie raken. Hij zei: ‘Nee, die truc ken ik al. Dat gaat niet lukken. In deze positie kan dat niet.’ Met ‘dat’ bedoelde hij in z’n ballen stampen.”
Ines was omringd door vier vrienden die toekeken en niet ingrepen. Ze voelde zich onzeker omdat haar vrienden niet reageerde. Daarom minimaliseerde ze het hele voorval.Als ik op die tijd terug kijk is het heel duidelijk dat hij mij gemanipuleerd heeft.
Maar Ines had nog meer te vertellen en haar trage, voorzichtige doch serene manier van praten verklapte al dat er iets ernstig zou volgen. Tijdens haar periode als competitieve speler werd ze onder de vleugel genomen door een organisator, een man die 10 jaar ouder was dan haar. “Het was in een periode waar ik niet zoveel vrienden had. Dus ging ik voornamelijk om met hem en zijn vriend. Als ik op die tijd terug kijk, is het heel duidelijk dat hij mij gemanipuleerd heeft. Ik was vooral heel bang om alleen te zijn en als ik iets weigerde of deed dat hij niet leuk vond, dan dreigde die eigenlijk altijd om weg te gaan. Zo is de situatie kunnen escaleren.”
Ik vraag voorzichtig hoe hun relatie was op dat moment. “Het was puur vriendschappelijk maar ergens wist ik wel, als ik samen was met hem, dat hij iemand was die mensen manipuleerde. Zo heeft hij misbruik van me kunnen maken…”
Ines heeft zich hierdoor volledig teruggetrokken uit de geek community. “De laatste keer dat ik naar een grote conventie ging, was hij verantwoordelijk voor een stand van een groot videogame franchise. Ik ben echt bang voor hem. Niet enkel om wat hij mij heeft aangedaan. Ik geloof oprecht dat hij nog tot veel ergere dingen in staat is.”
De rol van media
Bij het zoeken naar een verklaring waarom seksisme leeft onder onze niche én waarom het door de omgeving vaak als normaal beschouwd wordt, kwam ik terecht bij een video-essay genaamd: ‘The Adorkable Misogyny of the Big Bang Theory‘ waarin we even inzoomen op de manier hoe nerds en geeks in beeld gebracht worden. Veel te vaak worden de personages gereduceerd tot sociaal incapabele wezens die in hun onkunde in mannelijkheid teruggrijpen naar het lastigvallen van vrouwen.
Wanneer we in een immens populaire reeks als The Big Bang Theory horen hoe een lachband afspeelt wanneer Sheldon vlakaf zegt dat vrouwen minder goeie wetenschappers zijn of Howard online meisjes stalkt, dan moet je je daar toch even vragen bij stellen. Beide personages worden ook nooit afgestraft voor die acties, waardoor je onbewust de boodschap meegeeft dat het oké is. Minimaliseren van feiten want “ah, die arme geeks weten nu eenmaal niet hoe ze moeten omgaan met meisjes.”
“Moeten we niet met alles kunnen lachen?” zou je kunnen denken. Absoluut, maar we moeten het onderscheid kunnen maken tussen platvloerse en slimme humor. Seksisme gebruiken als mop is niets meer dan luiheid en we moeten meer verwachten van onze sitcoms.
De cijfers
Jess Nevins, schrijver en vooral gekend voor zijn annoterend werk bij comics als Elseworlds en League of Extraordinary Gentlemen, merkte ook het groeiende seksisme op en besloot een informele survey op te stellen. Zijn vragenlijst focuste zich volledig op seksuele intimidatie op scifi-conventies & online. In totaal waren er 948 inzendingen en de resultaten zijn… bedroevend.
De cijfers bevestigen wat onze getuigenissen al deden vermoeden. Zo werd:
- 32% al seksueel geïntimideerd online;
- 62% zag een geval van seksuele intimidatie online;
- 41% kent een vriend, familielied of kennis die online al lastig gevallen werd.
De cijfers van op de conventies zijn spijtig genoeg niet veel beter:
- 23% werd al seksueel geïntimideerd op conventies;
- 33% zag een geval van seksuele intimidatie op conventies;
- 37% kent een vriend, familielied of kennis die op conventies al lastig gevallen werd.
Cosplay is not consent
De vraag die ik me dan stel is: wat doet FACTS om zoiets tegen te gaan? Want de tijden waarin de term geek beelden oproept van een puisterige, obese maagd raken op hun einde. Nee, het geekdom omvat nu een ruim gamma aan media die alle hoeken van de maatschappij raken. Ieder jaar komt er een nieuwe groep bij die Doctor Who leert kennen, of zich volledig verliest in de comics van Daredevil of Batman. Een nieuwe generatie met meer diversiteit: meer vrouwen en mensen van alle afkomsten.Nog te veel meisjes zullen bepaalde incidenten minimaliseren.
Ik nam contact op met Anthony Audenaerd, die me met veel plezier te woord stond. “Bij FACTS doen we ons uiterste best om een bubbel te creëren waar iedereen zich veilig voelt. De posters van ‘Cosplay is not Consent’ zijn een deel daarvan. Daarnaast plaatsen we in ons magazine, dat we verdelen onder alle bezoekers, ook een artikel hierover. Wij vragen iedereen om problemen hierover te melden bij de organisatie. Tot op vandaag hebben we nog maar weinig klachten binnengekregen. Bij eventuele klachten ondernemen we direct actie.”
Ik geloof oprecht dat FACTS weinig klachten binnenkrijgt, ondanks de resultaten van de survey. Maar dit komt vooral omdat de drempel om effectief die stap te zetten, nog altijd hoog ligt. Nog te veel meisjes zullen, net zoals Ines, bepaalde incidenten minimaliseren. Daarom is er écht nood aan sociale controle.
See something, say something
Het is aan ons om de nieuwe groep geeks binnen te brengen in een omgeving waarin ze volledig zichzelf kunnen zijn en niet veroordeeld worden voor hun geslacht. Je kunnen omringen met gelijkgestemde zielen hoort vanzelfsprekend te zijn. Enkel zo kunnen we als subcultuur verder groeien en misschien uit de schaduw van de niche stappen.We moeten er ons van bewust zijn dat dit een probleem is en durven stilstaan bij de vraag “is dit grensoverschrijdend gedrag?”
Maar daarvoor moeten we waakzaam blijven. Naar onszelf en naar anderen toe. Zeker tijdens conventies moeten we onze ogen open houden en als we iets opmerken, dit effectief melden aan de staff of andere voorziene diensten. Begrijp me niet verkeerd, dit zal niet makkelijk zijn. Psychologisch gezien zijn we eerder geneigd ervan uit te gaan dat iemand anders dit wel zal doen. Dit is in essentie wat ze bedoelen met het ‘bystander’-effect. We moeten er ons van bewust zijn dat dit een probleem is en durven stilstaan bij de vraag “is dit grensoverschrijdend gedrag?”
Eigenlijk kan je het samenvatten tot één sleutelwoord: respect. Meisjes horen geen triviaquiz te moeten ondergaan omdat ze een t-shirt aan hebben van Green Lantern. Er zou geen nood moeten zijn aan “Cosplay is not consent”-posters en mensen moeten gewoon een milkshake selfie kunnen online plaatsen zonder lastiggevallen te worden.Eigenlijk kan je het samenvatten tot één sleutelwoord: respect.
Maar daarvoor moet de geek industrie groeien van binnen uit. De revelaties van Harvey Weinstein tonen aan dat het verhaal van Ines geen zeldzaamheid is. Ook bevestigt de survey dit. Er waren vele gevallen van grote namen die hun bekendheid misbruiken om jonge meisjes op hun hotelkamer te krijgen, winnaars van awards die meisjes betasten, anthologie-editors die vrouwelijke schrijvers/tekenaars dwongen om seks in ruil voor een plaats in hun boek, …
Ik besef trouwens dat seksisme een groter probleem is dat leeft in onze maatschappij maar ik kan enkel spreken over onze community en dit enkel vanuit die hoek aankaarten. Het goede nieuws? Los van het seksisme, merk ik ook veel goodwill binnen onze subcultuur. De zure reacties die Heather kreeg werden online gecounterd door een tsunami aan steun, zowel van fans als van collega’s bij grote concurrent DC Comics. Het werkte als een helende zalf voor de negatieve ervaring. Dat stemt me positief, stukje bij beetje kunnen we dit counteren. Maar het zal veel energie vragen en zo nu en dan wat moed.
Zelf ook ervaringen met seksisme gehad? Als man of als vrouw? Gebruik dit moment om je verhaal te doen. Je bent niet alleen. Indien vragen wat te doen bij misbruik, informeer je via seksualiteit.be.
*Alle namen zijn fictief met als doel hun anonimiteit te garanderen.
