Actrice Scarlett Johansson spant een rechtszaak aan tegen Disney omdat de gedeelde bioscoop- en Disney+-release van Black Widow niet was opgenomen in haar contract en die beslissing haar nu financieel zou benadelen. Het is een volgend hoofdstuk in een woelige Marvel-carrière voor Johansson én het verhaal van de veranderende releasestrategie in de filmwereld, waarbij streaming voor velen roet in het eten gooit.
Scarlett en bioscopen vs Disney
Black Widow moest in mei 2020 de eerste film zijn die de volgende fase in het MCU zou openen. Marvel bleef toegewijd om de film in de bioscopen uit te brengen, en daarom werd de release meerdere keren uitgesteld. Dat zorgde ervoor dat de Marvel-series op Disney+ nu eerst aan de beurt kwamen. Uiteindelijk bleek deze zomer, onder meer dankzij de vaccinatiecampagnes tegen COVID-19, een eerste geschikt moment om de film te releasen. Alleen zou dat zoals voorzien niet enkel in de bioscopen zijn, maar diezelfde dag ook op Disney+ via Premier Access en een prijs van 30 euro. Daarmee kon je de film zoveel als je wou bekijken op de streamingdienst. Ook de bioscoopuitbaters hadden eerder Disney al bekritiseerd voor die keuze.
Die beslissing is nu de kern van Johanssons rechtszaak tegen Disney. Volgens de actrice was een exclusieve bioscooprelease in haar contract vastgelegd omdat ze dan kan genieten van een procent op de boxoffice-opbrengsten. Ook andere MCU-acteurs zoals Robert Downey Jr. hadden die clausule in hun contract. Zo verdiende hij 55 miljoen dollar extra bovenop zijn salaris van 20 miljoen voor Endgame. Want Marvel-films zijn dé trekpleister bij uitstek, en Black Widow moest dat al helemaal worden na de voorbije twee rampzalige jaren voor bioscopen. scarlett johansson rechtszaak
Meerdere keren
Black Widow deed het wel niet slecht aan de kassa en bracht tot nu toe 319 miljoen dollar op. Maar de Disney+-release zorgde ook voor 60 miljoen aan opbrengsten. Opvallend, maar hoeveel bioscooptickets hadden die 60 miljoen kunnen zijn? Als je de film met een gezin van 4 kan bekijken voor 30 euro, bespaar je een cinematrip die met 4 makkelijk dubbel zoveel kost. En dat heeft Johansson dus wellicht minder opgeleverd dan verwacht.
Het zijn ook Marvel-films die fans vaak meerdere keren gaan bekijken. En opnieuw betalen voor een tweede keer deden de meesten nu ook al niet meer, want via Disney+ was dat geen probleem. Daardoor kende de bioscoopopbrengsten voor Black Widow in de tweede week al een daling van meer dan 60%, de grootste voor eender welke Marvel-film.
Wat de aanklacht volgens insiders kracht geeft, is dat Johanssons advocaten beweren dat de Disney+-toevoeging dus contractbreuk is. Ook na een poging om de deal te herwerken na de veranderde strategie blijft er een verschil tussen wat afgesproken werd en wat er uiteindelijk uitgevoerd is. Disney ontkent dit, maar de actrice zou daarmee alvast wettelijke grond hebben om een rechtszaak aan te spannen.
Eigen zak
Valt er iets te zeggen voor de beslissing van de studio. Jawel. De pandemie raast nog altijd door de wereld. De Disney+-release laat toe dat ook mensen die nog niet durven naar de bioscoop te gaan, nog in lockdown zitten of het financieel moeilijker hebben de film kunnen zien. Maar Disney denkt natuurlijk vooral aan de eigen portemonnee. De prijs van een bioscoopticket is natuurlijk niet alleen voor het Huis van de Muis, terwijl de opbrengsten van Disney+ wel volledig naar hen gaan. Dat haalde Johansson ook aan als vermoedelijke reden voor haar aanklacht. Een bedrijf blijft natuurlijk een bedrijf.
Maar de cinema’s maakten het Marvel Cinematic Universe groot. De gemeenschappelijke ervaring en mond-aan-mondreclame brachten film na film meer mensen in zitjes voor het grote scherm, met als voorlopige hoogtepunt Endgame, die een tijd de meest succesvolle film aller tijden was. Dit mag hopeloos naïef zijn, maar de grootste filmstudio ter wereld kon wel iets meer rekening gehouden hebben met de mensen die mee voor hun succes hebben gezorgd. Een Disney+-release een aantal weken na de bioscooprelease bijvoorbeeld, of een bijkomende premie als je de film nog eens wou bekijken op Disney+: zo hadden sommige mensen misschien toch een cinemabezoek overwogen.
Loon naar werk
Nu kaatst het bedrijf de bal terug naar Johansson door te zeggen dat haar aanklacht vooral “triest en onthutsend” is door haar “gevoelloze minachting van de vreselijke en langdurige wereldwijde effecten” van de pandemie. Dat komt van een bedrijf dat Disney World heropende terwijl Florida in een COVID-crisis zat.
Disney gaat nog verder door te zeggen dat “de release van Black Widow op Disney+ met Premier Access haar kansen om bijkomende inkomsten te krijgen gevoelig verhoogd heeft, bovenop de 20 miljoen dollar die ze al kreeg” voor de rol. Wat ze daar precies mee bedoelen, is onduidelijk, maar de rekensom die eerder in dit artikel deden, doet me toch iets anders vermoeden dan wat ze beweren. De specifieke toevoeging van haar loon heeft zelfs een verontwaardigde toon. Maar of de rechtszaak nu aanvaard wordt of niet, dat heeft niets met haar loon te maken. Acteurs mogen misschien wel belachelijk veel verdienen, maar ook zij mogen voor hun rechten opkomen.
Scarlett Johansson was, zoals we eerder al aanklaagden, jarenlang de enige vrouw in het mannenfestijn van het MCU. Al sinds The Avengers verlangden de fans naar haar eigen verhaal, zodat ook zij naast alle mannelijke personages een diepgravender verhaal kreeg. Eind 2017, vijf jaar na Avengers, begon Marvel Studios dan eindelijk te werken aan een solofilm. Toen Avengers: Endgame uitkwam, beseften we allemaal dat Black Widow ook meteen haar laatste film zou zijn. Over de beslissing om zo lang te wachten, hadden we het al uitgebreid op onze podcast. (Korte samenvatting: Het heeft iets betekenisvol, maar over het algemeen is het gewoon te laat!) scarlett johansson rechtszaak
Wie de beslissing van Johansson zomaar wegzet als inhalig of ondankbaar, vergeet dat veel acteurs, vooral vrouwen en niet-witte acteurs, nog steeds benadeeld worden in Hollywood en moeten strijden voor elke cent. In haar boek Women Vs. Hollywood beschrijft journaliste Helen O’Hara dat acteurs in franchises kunnen rekenen op salarisverhogingen na elke succesvolle film waar ze een grote rol in hebben. Alleen al daardoor is Johansson jarenlang benadeeld geweest. Door haar kleinere rollen en gebrek aan een solofilm had ze weinig ammunitie om te ijveren voor een hoger loon.
Ter illustratie: Robert Downey Jr. kreeg na al zijn vertolkingen van Tony Stark en deals voor extra opbrengsten zo’n 15 miljoen dollar voor drie dagen werk bij Spider-Man: Homecoming. Daarbij komt nog dat Johansson hier ook een rol had als executive producer en dus mee de film heeft gemaakt tot wat hij is. Tot nu toe een unicum bij de Marvel-films. Ook al ligt een ophoping aan frustratie mee aan de basis, Johansson wil met deze aanklacht opeisen waar ze recht op heeft, en dat mag ze. Als acteurs al niets gedaan kunnen krijgen in hun industrie, is er weinig hoop voor de gewone mens om iets te kunnen veranderen. scarlett johansson rechtszaak
Veranderende filmindustrie
Deze beslissing is ook een nieuwe stap in de chaos van een veranderende filmindustrie. Eind vorig jaar hadden we het ook al over de beslissing van Warner Bros. om veel van hun blockbusters meteen aan te bieden op HBO Max. Onder andere studio Legendary en regisseurs Christopher Nolan en Denis Villeneuve hadden geen begrip daarvoor. Streaming heeft een schokgolf door de filmwereld gestuurd, maar voorlopig blijken vooral de grote studio’s daar tevreden over. Veel films krijgen nu een gedeelde release, maar pas na de pandemie zullen we echt kunnen inschatten welke impact dat heeft op alle stakeholders in de filmindustrie. scarlett johansson rechtszaak
Update 31/7: De rechtszaak van Scarlett Johansson heeft al voor deining gezorgd in Hollywood. Volgens de voormalige hoofdredacteur van de filmkrant The Hollywood Reporter is Kevin Feige, topman bij Marvel Studios, kwaad en beschaamd over hoe Disney dit heeft aangepakt. Hij wou de exclusieve bioscooprelease naar verluidt ook behouden en heeft Disney naar verluidt aangemaand om het goed te maken met Scarlett. Dat advies heeft het moederbedrijf duidelijk in de wind geslagen.
Ondertussen krijgt Johansson steun uit verschillende hoeken. Een anoniem impresario vertelde aan Variety dat veel acteurs haar aanmoedigen omdat ze haar eigen macht gebruikt om Disney voor blok te zetten en zo misschien iets kan veranderen. Zo zouden onder meer ook Emma Stone en Emily Blunt een rechtszaak tegen Disney overwegen voor dezelfde dubbele release van Cruella en Jungle Cruise.
Daarnaast kwam er ook kritiek op het statement van Disney waarbij ze de pandemie aanhaalden en Johanssons loon. Haar impresario veroordeelt dat ze die aspecten gebruiken om “haar af te schilderen als iemand die ze weten dat ze niet is”. Door haar loon vrij te geven proberen ze “haar succes als onderneemster en artiest tegen haar gebruiken, alsof ze daar beschaamd om moet zijn”. Drie belangenorganisaties voor gelijkheid, Time’s Up, Women in Film en Reframe, spreken van een “karaktermoord op basis van gender”, die bijdraagt aan een omgeving waarbij vrouwen en meisjes hun eigen belangen niet kunnen verdedigen zonder dit soort kritiek te krijgen.
Veel insiders geloven nu dat Disney toch zal toegeven en een schikking zal treffen met Johansson om erger te vermijden. Wordt ongetwijfeld nog vervolgd.
Black Widow is nog steeds te zien in de bioscoop en op Disney+.