Podcaster John Siuntress maakt al sinds 2005 Word Balloon. In deze podcast interviewt hij mensen met een connectie tot de geeky popcultuur en comicmakers in het bijzonder. Eerder in april maakte Siuntress een bijna 2 uur durend interview met Ken Viola. Geen naam die direct een belletje doet rinkelen. Maar Viola was de maker van de documentaire Masters of Comic book Art . Een van de twee grote comicdocumentaires uit de jaren tachtig.
De documentaire werd gedraaid in 1987. In dat jaar had Ken Viola het zo ongeveer opgegeven om ooit nog een comicschrijver te worden. Toch wilde hij iets doen met de kennis en contacten die hij had opgedaan. Dat was uiteindelijk het startschot voor het project dat Masters of Comic Book Art zou worden.
Deze documentaire is in feite een serie interviews met tien bekende stripmakers van deze era. De interviews worden aan elkaar gesproken door de befaamd sciencefictionschrijver Harlan Ellison. Deze documentaire biedt inzicht in hun manier van werken en de ideeën achter hun werk. Het is vooral een tijdsdocument.
It was acceptable in the eighties
Om deze documentaire te begrijpen, moeten we teruggaan naar 1987. De comicwereld is nog aan het afkoelen na het jubeljaar 1986. Het jaar waarin Maus, Watchmen en The Dark Knight Returns ineens lieten zien dat het stripverhaal ook volwassen onderwerpen bij de kladden konden grijpen.
De Amerikaanse stripwereld is voor velen dan nog een combinatie van Archie en de onvermijdelijke superhelden. Er zijn mensen die experimenteren met andere genres, maar dat mag dan nog geen naam hebben. Het is vooral de invloed van het blad Metal Hurlant en de vrijheid waarin Europeanen werken die de voedingsbodem is voor inspiratie en ook een beetje jaloezie.
De tien stripmakers die zich laten interviewen kijken vol enthousiasme naar het striplandschap dat zich voor hen uitstrekt. Ze zijn bijna unaniem van mening dat het beste nog moet komen.
Wie lieten zich interviewen?
De geïnterviewden kun je verdelen in de categorie van mensen die er nog zijn en de mensen die ons sinds 1987 zijn ontvallen.
Will Eisner (1917-2005):
Eisner geldt als de vader van de graphic novel. Hij is een van de stamvaders van de Amerikaanse comic en heeft grootse plannen met het medium. Het woord comic verwijst volgens hem nog te veel naar de oorspronkelijke functie van de beeldverhalen. Het zorgen voor een lach tijdens het lezen van de ochtendkrant. “Sequental art” zou volgens hem de lading beter dekken. Comics kunnen een medium zijn om verhalen te vertellen met evenveel inhoud als de film of de literatuur.
Eisner maakt een mooie vergelijking over comics en theater. Zijn manier van werken roept herinneringen op aan de Vaudeville-voorstellingen die zijn generatie bijwoonde. Zijn strips zijn theater en dat zie je terug aan zijn plaatindeling en de belichting.
De jaren tachtig waren een bijzonder productief decennium voor Will Eisner. Hij bracht veel literaire strips uit zoals The Dreamer en The Building. Ook schreef hij zijn baanbrekende educatieve boek Comics and Sequential Art.
Jack Kirby (1917-1994):
Samen met Stan Lee schiep Jack Kirby het Marvel Universum. Kirby laat zien hoe hij zich laat inspireren door mythes en deze verhalen gebruikt als grondstof voor verhalen zoals The New Gods. Hij vertelt hoe verhalen en personages zich aan hem opdienen en hoe hij ze als het ware uit de lucht plukt en vereeuwigt op het papier.
De jaren tachtig waren niet zo heel tof voor Kirby. Hij nam afscheid bij DC Comics met een graphic novel. En tekende nog één keer de Fantastic Four voor Marvel in het kader van hun twintigjarig jubileum. Met de laatste uitgever lag hij een fors deel van dit decennium in de clinch omdat zij weigerden om Kirby’s originele platen aan hem terug te geven.
Kirby stierf in 1994 en maakte niet meer mee hoe de figuren die hij samen met Stan Lee bedacht Hollywood opnieuw uitvonden. De tekenaar kreeg slechts een deel van zijn platen terug. Diens kinderen en kleinkinderen bereikte na jaren procederen een overeenkomst met Marvel Comics waardoor zij uiteindelijk wel financieel wijzer werden van het harde werk van hun vader en grootvader.
Harvey Kurtzman (1924-1993):
Sommige mensen leerde hun volk eten. Anderen leerde hen vechten. Kurtzman? Hij leerde Amerika om te lachen met autoriteiten en om alles in twijfel te trekken. In de jaren vijftig richtte hij met Mad Magazine een heus humoristisch instituut op dat een vruchtbare kraamkamer vormde voor veel komieken. Hij bracht de menselijkheid terug in oorlogsverhalen en gaf in de laatste fase van zijn leven les aan jonge stripmakers.
In zijn interview geeft hij de beste uitleg over een grap die er ooit is gemaakt. Alleen daarom zou je het al moeten bekijken.
Steve Ditko (1927-2018):
Samen met Stan Lee schiep Ditko Spider-Man en Doctor Strange. De twee klassieke Marvelhelden met misschien wel de beste designs. Steve Ditko liet zich inspireren door de werken van Ayn Rand. Zijn filosofie was dat het werk dat hij maakte voor hem sprak. Tegelijkertijd was de tekenaar heel benaderbaar voor fans. Er is op social media een hele cultus van mensen die hun brieven van Ditko met elkaar delen. Door zijn persoonlijke band met Ditko kon Viola hem overtuigen om mee te werken aan deze documentaire.
Hij werd niet geïnterviewd maar leest wel een soort manifest voor waarin wordt uitgelegd hoe Ditko het fenomeen held bekijkt. Het wordt allemaal geïllustreerd met beelden uit zijn persoonlijke strip Mr. A.
Berni Wrightson (1948-2017):
Wrightson gaat in op zijn werkwijze en wat zijn creatieve proces inhoudt. Hij laat veel concrete voorbeelden zien uit zijn werk voor DC Comics. Wrightson werkte in 1987 samen met Jim Starlin aan een graphic novel voor Marvel. Hij had een succesvolle carrière als stripmaker en kunstenaar. In 2017 stierf Wrightson aan de gevolgen van hersenkanker.
Moebius (1938-2012):
Als je het in Amerika over Europese strips hebt, dan komt in 9 van de 10 discussies de naam van deze tekenaar bovendrijven. In de jaren zeventig maakte Amerikaanse striplezers kennis met zijn werk in het blad Heavy Metal, de Engelse vertaling van het blad Metal Hurlant. Het blad bereikte een cultstatus onder de generatie die jong was in de seventies. Hierdoor werd de Fransman het gezicht van de Europese strip in de VS. Het interview blijft wat hangen bij de gemeenplaatsen over het vak.
Moebius woonde in 1987 nog in de VS. Hij zou een jaar later samen met Stan Lee de Silver Surfer-graphic novel Parable maken. In de tachtiger jaren zou Moebius zich nog verliezen in allerlei tekenprojecten waarna hij in 1989 weer emigreerde naar Frankrijk. In de resterende jaren werkte de stripmaker aan bekende reeksen als Blueberry en de Incal en maakte hij platen op commissie. Moebius overleed in 2012 na een langdurige strijd met kanker.
De comicmakers die nog onder ons zijn
Neal Adams (1941..):
Adams vertelt over zijn manier van pagina ontwerpen. Verder spreekt hij over het verschil van waardering voor stripmakers in de VS en Europa. Neal Adams besteedde in 1987 vooral aandacht aan zijn Continuity Studio waarvan Bucky O-Hare waarschijnlijk de bekendste titel is.
Het is een wat saai interview.
Frank Miller (1957..):
De dertigjarige Miller is hier op het hoogtepunt van zijn roem. The Dark Knight Returns suddert nog na en heeft van hem een succesvol en vermogend man gemaakt. Het hele comiclandschap ligt hier voor hem open. De vrijheid lonkt en hij wil gaan verkennen wat er allemaal mogelijk is. Zijn enthousiasme is aanstekelijk.
Miller zette in 1987 de poorten open voor de Amerikaanse versie van de Japanse manga Lone Wolf & Cub. Een reeks waarvoor hij ook nog eens de eerste twaalf covers tekende. Hiermee mag je hem beschouwen als een belangrijke wegbereider voor manga.
In de navolgende jaren leefde de stripmaker zich uit met projecten als Sin City, 300 en de Martha Washington-comics. Ook had Miller wisselend succes in Hollywood met zijn scripts voor de Robocop-films en een heuse verfilming van Sin City. Momenteel werkt Frank Miller aan diverse projecten voor DC Comics en een Netflix-serie over de ridders van de Ronde Tafel.
Dave Sim (1956..):
Op Geekster schreven we al eens eerder over Sim. Met Cerebus maakte hij zijn eigen Russische roman in stripvorm. Het is ook een dwarsdoorsnede van de jaren waarin Sim samen met zijn assistent Gerhard aan dit monsterproject werkte (1977-2004). In deze documentaire vertelt hij over zijn zoektocht naar de menselijke ervaring in zijn werk en popcultuur in het algemeen.
Sim was het boegbeeld van de self publishing-beweging. Via zijn label Aardvark Vanaheim gaf Sim zijn eigen werk uit en dit legde hem in deze periode geen windeieren. In 1987 verkocht hij 30.000 exemplaren van Cerebus per maand. Nadat Sim in de jaren negentig enkele kritische stukken over vrouwen en hun rol in de maatschappij schreef, kalfde zijn lezersbestand af.
Dave Sim is tegenwoordig te vinden op Youtube.
Art Spiegelman (1948..):
Ook Spiegelman moest in 1987 bijkomen van het gigantische succes dat zijn graphic novel Maus in het jaar daarvoor had bereikt. Strips moeten volgens hem losbreken uit de valkuil van het genreverhaal. Voor Spiegelman moeten ze ook gaan over alledaagse zaken. Waar Spiegelman vooral om vraagt, is meer variatie in het leesmateriaal.
Maus zou voor Art Spiegelman een soort Golem worden. Zijn werk overtrof de schepper en begon zijn leven te domineren. Het zou hem vele jaren van therapie kosten om dit een plekje te geven. Voor zijn carrière maakte het geen verschil. De stripmaker gaf vooral les en werkte lange tijd als huistekenaar voor het blad The New Yorker.
Conclusie
Deze documentaire laat vooral zien dat het stripmedium in de VS uiteindelijk zijn potentieel heeft waargemaakt. Het juk van de superhelden werd afgeworpen en er is een grote variatie aan genres en verhalen te vinden. Misschien wel meer dan in Europa?
Deze documentaire is uiteindelijk het kijken waard en zal je veel leren over comics, de geschiedenis en het creatieve proces.
Met Ken Viola liep het goed af. Zijn roeping lag uiteindelijk in de muziekindustrie.
Meer weten?
Beluister het interview met Ken Viola HIER.
Kijk de documentaire op Youtube (Het mag van Ken!)
