Dune: Part Two review – de prijs van geloof

Als Dune: Part One de opzet van het schaakspel was, dan brengt Dune: Part Two het tot op het scherpst van de snee. Denis Villeneuve levert een gelaagde, soms tragische film af met een boodschap van en voor onze tijd.

Macht om macht

Wie het verhaal uit de eerste film nogal rechtlijnig en uitgerekt vond, geen nood: er gebeurt heel veel in de speeltijd van twee uur en drie kwartier. We beginnen waar we eindigden: Paul Atreides (Timothée Chalamet) en zijn moeder Jessica (Rebecca Ferguson) hebben zich na de val van hun paleis op Arrakis aangesloten bij de Fremen (of Vrijmans), de inheemse bevolking van de planeet geleid door Stilgar (Javier Bardem). Maar zij accepteren vreemdelingen niet zomaar, dus moeten beiden zich bewijzen. Het gefluister rond de Lisan al-Gaib of Kwisatz Haderach, de uitverkorene die Arrakis en het hele imperium zal bevrijden, heeft hen ook bereikt. Dat is koren op de molen van Lady Jessica (Rebecca Ferguson), die onvoorwaardelijk gelooft in het lot van haar zoon. Zij is vastbesloten om haar ideologie verder te verspreiden, en krijgt daarvoor zeker genoeg kansen.

Daar is Paul en ook zijn vertrouwelinge Chani (Zendaya) niet mee bezig. Paul ziet immers enkel dood en verderf in de toekomst als hij blindelings volgt. De jonge hertog wil liever een vrijheidsstrijder zijn bij de Fremen, om zo de specieproductie opnieuw uit handen van de Harkonnen krijgen. Maar daarvoor moet hij een aantal dingen doen die net precies in lijn liggen met die befaamde profetie.

Dat ontgaat ook de rest van het imperium niet. Een aantal partijen zien hun kans schoon om de chaos op Arrakis te benutten. Wanneer de Fremen sterker worden, spartelt Baron Harkonnen (Stellan Skarsgard) om zich heen om de macht te behouden. Daarvoor schakelt hij zijn meedogenloze neef Feyd-Rathau (Austin Butler) in. Ook de Bene Gesserit voeren opnieuw iets in hun schild, want Paul blijkt niet de enige mogelijke Uitverkorene. En dan hebben we ook nog de hoogste regionen. De Keizer (Christopher Walken) blijkt veel invalshoeken te hebben, waarvan ook zijn slimmere dochter Irulan (Florence Pugh) vreest dat die hem weleens duur kunnen komen te staan.

Geloof

Villeneuve houdt dus veel ballen in de lucht. Nog meer dan in de eerste film mengt hij politieke intrige met religieuze vraagstukken en groots actiespektakel. Die afwisseling in het scenario zorgt soms voor tempoverschillen, maar ik blijf fan van de ruimte die Villeneuve en co aan alles geven. We leren meer over de gebruiken van de Fremen en de verschillen tussen de verschillende stammen. Zo is het Zuiden verdeeld in gelovigen, of “fanatici” zoals Chani hen noemt, en de vrijheidsstrijders die er argwanend tegenover staan.

Dat is meteen de rode draad die doorheen Dune: Part Two loopt: geloof, macht en de verschillende agenda’s die de partijen erop na houden. Voor de onderdrukte en afgezonderde Zuiderse Fremen is hun geloof een houvast, maar ook een oppressiemiddel. Zoals Chani zegt: “Wil je mensen onder controle houden? Vertel hen dan over een Messias, dan wachten ze er eeuwen op.” Als ze denken dat die Messias er ook werkelijk is, vertrouwen ze zonder verpinken. Dan gaan sommigen ook tot het uiterste voor hun geloof.

Tegelijk onderzoekt Dune: Part Two ook wat het vergt van een mens om aan de macht te komen en die te houden. Chani noemt Paul oprecht en gelooft daardoor ook in hem, maar datzelfde argument wordt later ook tegen hem gebruikt. Paul probeert de helse toekomst uit zijn dromen te vermijden, maar verliest daardoor andere valkuilen uit het oog. De Harkonnens regeren door angst en corruptie, terwijl de Keizer en Bene Gesserit – ook Jessica – vooral teren op manipulatie.

Zo is Dune: Part Two een allegorie voor het beste en slechtste in de mens. Opstaan tegen rebellie uit moed en de hoop op een betere wereld, en de overtuiging om onderdrukte mensen die ook te geven. Maar de grens met radicalisering komt dan stilaan in zicht, zeker als geloof meespeelt. De film is net als zijn voorganger een weerspiegeling van kolonialisme, maar dan in een andere fase. Volkeren die zichzelf boven andere stellen, zijn jammer genoeg van alle tijden. Kan Paul daarvan weg blijven, zeker als hij constant herinnerd wordt aan die profetie? Die vragen worden beantwoord in de film, maar laten ook genoeg nieuwe vraagstukken voor het sluitstuk van de trilogie. Al zullen sommige plotwendingen misschien niet iedereen bekoren.

Inkaderen

Het is door al die intrige soms raden naar de motivaties en plannen van de verschillende personages, en je moet het schaakspel kunnen volgen. Villeneuve zorgt er met de andere scenaristen ook voor dat de actie even wat ruimte geeft om alles te verwerken. Bij dat spektakel mocht er in verhouding wel wat meer lijflijk stuntwerk zijn dan schiet- en ontplofwerk. Een cruciale vechtscène tussen Timothée Chalamet en Austin Butler toont de kunsten van het stuntteam voor mij meer dan de grootschalige gevechtsscènes. Maar dat kan ik vergeven omdat alles er opnieuw fantastisch uitziet.

Dune: Part Two is een visueel en auditief pareltje, dankzij de haast onberispelijke samenwerking tussen verschillende technische departementen. Haast elk beeld zou je kunnen inkaderen. Ondertussen Oscarwinnend cinematograaf Greig Fraser en brengt de adembenemende locaties in beeld met veel negatieve ruimte en weidse uitzichten, maar ook close-ups waarbij hij met scherpte en diepte speelt. Dat maakt niet enkel de gevechtsscènes de moeite in IMAX. De buitenscènes op Geidi Prime, de thuisplaneet van de Harkonnen, zijn deels opgenomen met een soort infraroodcamera. Daardoor krijgen we zwart-witbeelden met hoog contrast die de emotionele armoede van de planeet en het volk benadrukken. Prachtig werk.

Het beelddepartement wordt geholpen door de speciale en visuele effecten, waar eigenlijk niks op aan te merken valt. Deze film toont dat CGI wel mooi kan zijn als je het combineert met realistische achtergronden of vertrekt van modellen en referentiemateriaal. In amper één scène zag ik lichtjes de limieten van de naturelle aanpak, maar het haalde me nooit uit de film. Ook het geluid en de muziek bouwen verder op de kwaliteit van de eerste film. Hans Zimmers score is zelfs iets minder bombastisch dan de vorige, en doet iets vaker denken aan de romantische tonen van Gladiator.

Acteerhoogstandje

Sommige beelden deden me met open mond kijken, maar ook van de cast was ik bij momenten ondersteboven. Elk personage evolueert. Paul leert zijn eigen sterktes kennen en de zwaktes van anderen, en daarmee ook een hardheid die we nog niet hadden gezien. Chalamet draagt de film ogenschijnlijk met alle gemak en doet de evolutie van Paul nooit onnatuurlijk aanvoelen. Chani is geen droombeeld meer, maar een jonge vrouw. Een strijder met haar voeten op de grond die voor Paul valt maar wel zichzelf blijft. Zendaya zuigt in elke scène de aandacht naar zich toe. Dat doet eigenlijk ook Florence Pugh, in jammer genoeg opnieuw een beperkte rol (na Oppenheimer). Maar prinses Irulan is een boeiend personage en wellicht een spilfiguur in wat komt, als Villeneuve Dune Messiah mag maken.

Javier Bardems Stilgar is dan weer veel minder stuurs dan in Dune: Part One. Hij gelooft in Paul en lijkt daarin een stuk bevrijd van de last van zijn omgeving. Jessica ziet haar plan langzaam slagen en gaat steeds meer op in haar mystieke lot. Het is geen spoiler om te zeggen dat Ferguson bij momenten angstaanjagend is. Gelukkig nog wel op een andere manier dan Austin Butler. De jonge acteur is zonder hoofdhaar bijna onherkenbaar, maar ook zo’n duister personage zagen we hem nog niet spelen. Ook zonder wenkbrauwen is zijn blik soms ijzingwekkend, hoewel de scheuren in de psyche van zijn personage geleidelijk wel duidelijk worden.

De enige die weinig impact maken, zijn helaas Dave Bautista, wiens Rabban net iets te gestoord is om nog heel geloofwaardig te zijn, en Christopher Walken. Zijn Keizer is net iets te passief om eruit te springen. Maar laat dat net een weerspiegeling van het verhaal zijn, en met zo’n getalenteerde jonge cast nemen we het de film allesbehalve kwalijk.

Dune: Part Two is vanaf 28 februari te zien in de bioscoop.