Barbenheimer: de filmstrijd van het jaar… of toch niet?

Ondertussen heb je ze waarschijnlijk al eens zien opduiken. Als je me volgt op Twitter, zeker en vast. De memes over de filmstrijd van de zomer, en wellicht van het jaar: Barbie vs. Oppenheimer, Barbenheimer als je toch over één evenement wil spreken. De twee films en hun regisseurs, Christopher Nolan en Greta Gerwig, kunnen niet meer van elkaar verschillen. Net zoals water en vuur, Facebook en opbeurende commentaren, Tom Hanks en een woede-uitbarsting — ze gaan gewoon niet samen. Of wel?

Van boel naar Barbenheimer

Zonder corona had Barbenheimer zo goed als zeker niet plaatsgevonden. Regisseur Christopher Nolan was niet tevreden over hoe studio Warner Bros. de release van Tenet had aangepakt in 2020. Ondanks hun jarenlange samenwerking trok Nolan naar Universal voor zijn nieuwe film, Oppenheimer. Greta Gerwig werkt voor de release van haar nieuwste, Barbie, wel samen met de Bros. En dus staan de regisseurs niet op dezelfde releasekalender. Nolan plant zijn films al jaren in de zomer, en dus had Warner Bros. nog een gaatje voor een film die wellicht even veel — en zelfs nog meer — publiciteit kon opleveren. En dus komen de twee langverwachte films allebei uit op 19 juli.

Christopher Nolan en Greta Gerwig zijn twee filmmakers die — als we de recensenten mogen geloven — op een hoogtepunt in hun kunnen zijn. Natuurlijk met een verschillende stijl, aanpak en persoonlijkheid. En net dat lijkt verpakt in hun nieuwe films. Oppenheimer is een atypische biopic over de man die de atoombom uitvond en de wereldgeschiedenis veranderde. Barbie brengt de pop van onze jeugd naar de echte wereld, met alle gevolgen vandien.

En toch hebben Nolan en Gerwig wel wat gemeen. Of hoe Barbenheimer eigenlijk écht de perfecte double bill is om cinema te vieren.

Ze maakten hun eigen weg

Christopher Nolan (bijna 53) werd geboren in Westminster, Londen. Greta Gerwig (bijna 40) groeide op in Sacramento, Californië. Geen van hun ouders hadden een job in de entertainmentsector. Toch waren ze allebei al vroeg geïnteresseerd in verhalen vertellen.

De impuls

Nolan maakte al in zijn kindertijd kortfilms met zijn jongere broer Jonah en hun Super 8-camera. Uiteindelijk ging hij geen film studeren op aanraden van zijn vader, omdat een diploma in iets helemaal anders een ander perspectief zou geven. Het werd Engelse literatuur, maar Nolan koos zijn school, University College London, wel omdat ze ook goede filmapparatuur hadden. Die kon hij gebruiken in zijn vrije tijd en als voorzitter van de filmclub. Samen met zijn vriendin en later vrouw Emma Thomas screende hij films voor zijn medestudenten. Dat geld gebruikten ze om in de vakanties films te maken.

Gerwig kon je met haar ouders bijna elke week in het theater vinden. Ze raakte gefascineerd door de acteurs en de opbouw van een toneelstuk. Maar eigenlijk was ze bezeten door dans, vooral ballet. Daarom wilde ze musical studeren in New York, maar op aanraden van haar ouders — die geen bergen geld wilden neerleggen om hun dochter “tapdanslessen te geven” — koos ook zij voor Engelse literatuur, en filosofie. Theater kwam daarbij veel aan bod, en Gerwig wilde na haar diploma toneelschrijver worden, maar geen enkele universiteit aanvaardde haar om de master te doen.

En nu?!

Nadat hij afgestudeerd was, werkte Nolan als scriptlezer, cameraman en regisseerde hij bedrijfsvideo’s, maar in zijn vrije tijd werkte hij aan kortfilms. Uiteindelijk maakte hij zijn eerste langspeler, Following, helemaal zelf in 1999. Hij regisseerde, schreef, filmde en monteerde, tijdens het weekend, met een budget van 3000 dollar, en met hulp van familie en vrienden voor en achter de schermen. Hij zond de film in voor verschillende festivals. Met succes, want Following won meerdere awards en leverde Nolan al erkenning op van onder andere The New York Times. Dankzij dat succes mocht hij Memento maken, wat zijn doorbraak betekende in 2001. Na thriller Insomnia volgde Batman Begins, en de rest is geschiedenis.

Na haar studies ging Gerwig aan de slag achter de schermen, in het theater en uiteindelijk ook in film. Ze acteerde in enkele lowbudgetprojecten, en in 2007 schreef en co-regisseerde ze met Joe Swanberg haar eerste film, Hannah Takes the Stairs. Ze kreeg meer rollen in indiefilms, maar groter succes kwam er pas toen ze in 2010 een hoofdrol kreeg in Greenberg van Noah Baumbach. Er kwamen daarna grotere rollen, maar ze had ook haar meest belangrijke partner ontmoet. Persoonlijk, want de twee zijn ondertussen 12 jaar samen, maar ook professioneel. In 2013 schreven ze samen Frances Ha, hun doorbraak. Gerwig werd genomineerd voor een Golden Globe. Daarna maakten ze samen nog Mistress America en kreeg Gerwig grote rollen in onder andere Jackie en 20th Century Women. Maar in 2017 was het tijd om solo te gaan: ze maakte Lady Bird en haar ster rees razendsnel.

Voor alle aspirerende filmmakers, er is dus nog hoop. Zowel Nolan als Gerwig hebben de ladder van de filmwereld zonder academische achtergrond trede per trede beklommen.

Van indie naar blockbusters

Chris Nolan maakte al na drie films de overstap van het festivalcircuit naar de mainstreamcinema met de Batman-trilogie, maar zijn blockbusters zijn nooit dat zonder meer. Tussen de grootsheid van Inception of Tenet heb je dan films zoals The Prestige of Dunkirk, die vooral een blockbuster werd genoemd omdat Nolan hem maakte.

Ook Greta Gerwig is al meer mainstream gegaan door films te maken over een van de meest geliefde jeugdboeken ooit en nu de meest geliefde pop ooit. Na Barbie werkt Gerwig aan de liveactionversie van Snow White — ze schreef het scenario — en een nieuwe versie van The Chronicles of Narnia. Toch is het ook voor haar niet het een of het ander, en Nolan is daarbij een van haar voorbeelden, vertelde ze in Rolling Stone:

“[…] I’ve seen so many directors move between bigger movies and smaller movies: Chloé Zhao doing Nomadland and making Eternals. Or Steven Soderbergh, or even my weekend buddy Chris Nolan. He made the Dark Knight trilogy — and they’re wonderful — and then made The Prestige, which is not a tiny movie, but it is also not the same thing. I want to play in lots of different worlds. That’s the goal.“

Ze schrijven wat ze kennen

Het blijft een gouden tip voor schrijvers: vertrek uit jezelf. Dat is duidelijker te merken in het werk van Greta Gerwig dan dat van Christopher Nolan, maar vergis je niet, ze doen het allebei.

Schimmen van jezelf

In Frances Ha wil het hoofdpersonage danseres worden, maar wanneer dat niet helemaal lukt zoals ze wil en gefrustreerd raakt, neemt ze zich uiteindelijk voor dat ze blij is als ze op een of andere manier met dans bezig kan zijn, net zoals Gerwig dat ook had met de filmindustrie. Frances komt in de film ook uit Sacramento, en Gerwigs ouders spelen de ouders van haar personage.

Ook Lady Bird speelt zich af in Gerwigs thuisstad, en is zelfs ‘semi-autobiografisch’. Niks is een-op-een overgenomen, maar ook Gerwig zat op een katholieke middelbare school, en natuurlijk wil Christine/Lady Bird musical doen. De regisseur omschreef zichzelf als “een intens kind”, en ja, dat is het hoofdpersonage ook zeker wel. Van de vriendschappen tot de relatie met haar moeder, er schuilt een waarheid in. In Little Women kan je Gerwig ook herkennen, want de reden waarom ze het boek van Louisa May Alcott verfilmde, was haar verbondenheid met hoofdpersonage Jo March, de auteur die zeggenschap wil over haar werk in een door mannen gedomineerde wereld.

Touwtjes in handen

Bij Nolan zijn het niet zozeer persoonlijke gebeurtenissen die hij in zijn films stopt, maar wel aspecten van zijn leven en vraagstukken die hem bezig houden. De tijd is daar een van, maar dan ook vooral hoe tijd ons geheugen en onze identiteit beïnvloedt. Die analyse deed ik al uitgebreid voor de release van Tenet, maar naast tijd zien we ook een aantal vaders. In Inception wil Cobb koste wat het kost terug naar zijn kinderen, en Interstellar is naast een ruimte-epos ook vooral een film over een vader die een betere toekomst wil voor zijn kinderen. Nolan heeft zelf al gezegd dat de tijd die films maken opslorpt, het aspect is dat hij het meeste haat.

Zijn protagonisten zijn vaak mannen (misschien moet Nolan voor de vrouwelijke personages in zijn volgende films dan toch eens te rade gaan bij Gerwig), en altijd mannen die de touwtjes strak in handen willen hebben in hun vaak onmogelijk lijkende opdrachten. De personages in Inception stellen bewust de verschillende rollen op een filmset voor, met Cobb als regisseur, zodat Nolan een teamdynamiek kon maken die hij zelf kent. Cooper wordt in Interstellar plots missieleider om de mensheid te redden, Robert Angier gaat in The Prestige tot het uiterste om de ultieme truc te vinden, Bruce Wayne heeft alles over om Gotham te redden, de mannen in Dunkirk en de Protagonist en Neil in Tenet doen hetzelfde. Allemaal moeten ze er een prijs voor betalen. Klinkt ook nogal Oppenheimer-achtig.

In hun nieuwste films lijken de aangesneden thema’s overeen te komen. Of het nu de VS tijdens WOII of Barbie Land is, beide hoofdpersonages lijken zich vragen te stellen over wat het is om mens te zijn en wat daar allemaal bij komt. Of er nog ergens overlap is, kunnen we nu zelf ontdekken.

Barbie en Oppenheimer zijn vanaf 19 juli te zien in de bioscoop.