Hoewel ze ook al voor de coronacrisis serieus benadeeld werden, heeft de Vlaamse culturele sector niet stilgezeten. Vooral de film- en tv-wereld stak waar mogelijk de handen uit de mouwen. Een van de vier minireeksen die de VRT aanbiedt op één is Lockdown, een reeks kortfilms van Vlaamse makers. In iets meer dan twee uur zien we hoe divers en origineel filmmakers in Vlaanderen zijn… als ze allemaal hetzelfde platform krijgen.
Binnen de regels
Sommigen onder ons vonden het in het begin misschien nog wel eens tof, zo’n lockdown. Veel meer vrije tijd, tot rust komen. Nu de derde lockdown misschien lonkt, zijn we het allemaal beu. Dat gevoel hadden Maarten Moerkerke (13 geboden, De bende van Jan de Lichte) en Gilles Coulier (War of the Worlds, De dag) al na drie weken. Opnames lagen stil door de vele maatregelen, maar wat als ze een productie beperkten tot wat wel mocht?
Zo ontstond het idee om 12 kortfilms te maken in dezelfde locatie, de bezoekruimte van een gevangenis, met vaak slechts twee acteurs. Het budget was – natuurlijk – beperkt, en de productie werd redelijk snel in elkaar gestoken, met opnames in de zomer. Het resultaat zijn 12 verhalen met elkaar verbonden door de locatie, maar verder totaal verschillend. De genres lopen uiteen van komedie (Franky & Mariël), sciencefiction (Stella, Nadja), horror (Transfer), noir (Het slachtoffer), drama (Zuur, Zoveel…, Echo, Claude M., Nora & Sam), en er wordt gespeeld met tijd (2055), omgeving (A Plus Jamais) en realiteit (Stella).
Talent
Ook in het talent achter de camera zit er veel variatie. Moerkerke en Coulier contacteerden een resem aan regisseurs, en moesten uiteindelijk ook enkelen teleurstellen. Naast henzelf gaven ze ook een slot aan aanstormend talent zoals Dorothée Van Den Berghe (My queen Karo, Rosie & Moussa), Frederike Migom (Binti), Flo Van Deuren en Kato De Boeck (kortfilms Bamboe en Provence), Christina Vandekerckhove (Rabot), snel rijzende sterren zoals Kaat Beels (Clan, Beau séjour, Façades), Wouter Bovijn (De twaalf) en Jonas Govaerts (Welp, Tabula rasa) maar ook ondertussen gevestigde waarden zoals Jan Eelen (Callboys, Het eiland, De ronde), Robin Pront (D’Ardennen, De bende van Jan De Lichte) en Michaël R. Roskam (Rundskop, Le fidèle, The drop).
Vaak schreven de regisseurs hun stuk zelf, maar sommigen schakelden (vroegere) collega’s in. Zo schreef acteur Josse De Pauw Zoveel… voor Moerkerke, werkte Coulier samen met De Dag-bedenkers Julie Mahieu en Jonas Geirnaert voor A Plus Jamais, koos Govaerts bij Transfer voor de in ons land nog onbekende Amerikaan Joey O’Bryan en belde Roskam voor Het slachtoffer naar Dimitri Verhulst.
Voor de camera treedt het kruin van de acteursgilde aan, met onder andere Josse De Pauw, Joke Devynck, Peter Van Den Begin, Maaike Neuville, Gène Bervoets, Sara De Roo, Sachli Gholamalizad, en Tom Vermeire. De lockdown bracht ons geluk omdat ook Matthias Schoenaerts en Veerle Baetens tijd hadden en in België vastzaten. Maar ook relatief nieuw of onbekend talent krijgt het spotlicht, zoals Anne-Laure Vandeputte (De bende van Jan de Lichte, Red Light), Emilie De Roo (de helft van groep Kenji Minogue), Marjan De Schutter (Kursk, Albatross) en “Antoine Princen” (die volgens mij en De Morgen-journalist Lieven Trio gewoon Matthias Schoenaerts is in toegegeven erg goede make-up).
Experimenteren
Allemaal klinkende namen, en de kortfilms zijn zo, euh, kort, dat je ze gewoon allemaal moet bekijken. Als Lockdown iets bewijst, is het wel dat Vlaanderen veel meer moet inzetten op nieuw talent en moet losbreken van de sleur die in sommige fictie opduikt. Ik was oprecht onder de indruk van hoe veelzijdig een concept kan zijn als we er maar genoeg verschillende mensen aan laten meewerken.
Diverse stemmen en geesten moeten we een platform geven en niet te halsstarrig in een keurslijf dwingen, want dan kunnen er speciale dingen uit ontstaan. Niet alles zal even geslaagd zijn, zoals bij elke creatieve onderneming, maar er moet meer ruimte zijn om te experimenteren en om de Vlaming te laten wennen aan iets nieuws. Houd wat budget in van de veertiende Kampioenenfilm, bijvoorbeeld.
Voor nieuwe ontdekkingen is de opmars van Vlaamse streamingdiensten dan wel een goede zaak, vooral bij het jonge publiek. Laten we alsjeblieft niet vergeten hoe cultuur (of het nu fictie, reality, tv, muziek of boeken waren) ons het voorbije jaar heeft rechtgehouden, en hoe graag we allemaal weer naar de bioscoop en het theater willen. Zonder alle vormen van cultuur zou er ook op streamingdiensten weinig te kijken zijn. Alles hangt samen, dus Vlaamse overheid: geef de sector alsjeblieft wat steun na een verschrikkelijk paar jaren.
Onze favorieten
Ik heb zo erg van Lockdown genoten dat ik er blijkbaar een tikkeltje lyrisch van wordt. Heb je echt geen twee uur? Begin dan met deze vijf, onze favoriete kortfilms.
Franky & Mariël
Josse De Pauw is een van onze beste acteurs, maar de laatste tijd deed hij meer drama dan komedie. Daar brengt Jan Eelen opnieuw wat verandering in. De Pauw speelt Franky, een gevangene die bezoek krijgt van vrijwilligers die wekelijks een praatje komen slaan. Deze week is dat Mariël. Hij is er niet mee opgezet en komt hard uit de hoek tegen de enthousiaste Mariël. Zijn nieuwe bezoeker lijkt ook geen lang leven beschoren, maar dan geeft ze Franky een koekje van eigen deeg.
Humor en tederheid kan regisseur en scenarist Jan Eelen als geen ander combineren. Een lach is nooit ver weg van een traan, en De Pauw heeft aan Marjan De Schutter een uitstekende tegenstander. Dit is een van de meest kleurrijke films, met zachte tinten en veel licht. Hier wil ik best meer van zien.
Transfer
Een dochter ondergaat de beveiligingscontrole. Fia komt haar vader Elias bezoeken, die tattoos heeft tot op de achterkant van zijn hoofd en levenslang vastzit voor meerdere moorden. Ze wil eigenlijk niet met hem praten, maar ze heeft papierwerk bij om hem te laten tekenen. Maar ze zijn niet alleen. Niet alleen haar vader, maar ook iets anders wil de gevangenis verlaten.
Ik kan eerlijk toegeven dat ik minder goed geslapen heb nadat ik Transfer zag. Indrukwekkend hoe snel Jonas Govaerts iets onheilspellend kan maken. Maar minstens evenveel hulde aan Gène Bervoets en Anne-Laure Vandeputte, die een heel spectrum aan emoties doorloopt op 10 min en een angstaanjagend beeld op mijn netvlies heeft gebrand.
Zuur
Kasper gaat de confrontatie aan met zijn slachtoffer en ex-vriendin Kim, wiens leven hij overhoop hielp toen hij zuur over haar gooide. Hij is vooral aan het woord, en hij betuigt zijn spijt en wil haar vergiffenis. Maar als de camera in de bezoekruimte uitgaat, verandert hij van toon. Hoe zal Kim reageren?
Ja kijk, wat moeten we hier nog bij zeggen? Matthias Schoenaerts en Veerle Baetens die eindelijk eens samen acteren. Ze konden het telefoonboek voorlezen en ik was geboeid. Maar het scenario van Robin Pront is meeslepend en voegt nog een extra dimensie toe aan het geheel. Hij kan zijn stempel drukken op zijn kortfilm en maakt Zuur heel erg spannend en uiteindelijk belonend om naar te kijken.
Stella
Op de verjaardag van zijn dochtertje, die hij vergeten is, krijgt Bob geen bezoek van zijn vrouw maar van een vreemde man, Piet Hynemans. Hij probeert Bob te doen denken aan zijn gezin en hoe hij hen verwaarloosd heeft, maar Bob wil enkel zijn honger stillen. En dat ziet Hynemans ook…
Christina Vandekerckhove gaat voor absurditeit, en dat hebben we meteen geweten. Het verhaal van Stella heeft niet veel om het lijf, maar de stilistische keuzes en gokken die ze waagt, heeft ons respect. De onvoorspelbaarheid van het plot, de geweldige acteerprestatie van Dominique Van Malder en de creepy kant van Peter Van den Begin maken van deze kortfilm een heel origineel stukje fictie.
A Plus Jamais
Het is kerstdag, en dat is voor twee gedetineerden een speciale dag. Ze willen ontsnappen via een zelfgegraven tunnel onder de bezoekersruimte waar ze maanden aan gewerkt hebben. Tijdens hun tocht naar buiten praten ze over van alles en nog wat.
Ook deze kortfilm getuigt van wat lef. *lichte spoilers* We zien de hoofdacteurs namelijk niet op het scherm. We volgen de stemmen van Mounir Aït Hamou en Johan Leysen via de muur en de grond. In het midden toe zakt het tempo een beetje, maar daarna krijgen we nog wat visuele afwisseling en klikt het geheel mooi in elkaar. Ook de gesprekken tussen de gedetineerden zijn boeiend. Dit is exact het soort gewaagde uitdaging die Julie Mahieu en Jonas Geirnaert graag aangaan en goed uitvoeren.
Lockdown is nu te bekijken op VRT NU.
