Schrijven. Schrappen. Herschrijven. Delete. Herbeginnen. Dat is ongeveer het enige wat ik gedurende een goede week deed op mijn lege pagina. Ik wou iets schrijven over de recente schandalen in Hollywood, maar het is zo moeilijk om er genuanceerd over te schrijven. Ik ga het toch proberen. Want als vrouw en heel empathisch mens zijn de laatste weken lastig geweest.
Hoe je het ook draait of keert, vrouwen zijn in deze maatschappij nog altijd ondergeschikt aan mannen. Er wordt in het bedrijfsleven, in het dagelijks leven en in de entertainmentindustrie nog altijd met twee maten en gewichten gemeten. Ik noem mezelf een feministe omdat ik die loonkloof en dat glazen plafond gedicht en afgebroken wil zien worden. Daarom ga ik het hebben over Harvey Weinstein. Maar ik geloof ook dat iederéén gelijk zou moeten zijn, ongeacht genderidentiteit, status, huidskleur en seksualiteit. Egalitarisme, om het ook aan te duiden met een wetenschappelijke term. Daarom ga ik het hebben over Kevin Spacey. Ook de meest geliefde mensen kunnen zich anders gedragen als de camera’s stoppen met draaien en de spotlichten gedoofd zijn. Daarom zal ik het ook hebben over Bart De Pauw.
Het begin: Harvey Weinstein
De meeste mensen zullen het wel met me eens zijn dat de zaak rond Harvey Weinstein extreem problematisch is. The New York Times en The New Yorker brachten artikels uit waarin ze konden aantonen dat de machtige filmproducent al meer dan 30 jaar lang zijn positie misbruikte om vrouwen lastig te vallen, aan te randen en te verkrachten. De journalisten vonden meer dan 13 vrouwen die wilden getuigen, en sindsdien zijn al meer dan 80 (!) vrouwen met hun verhaal naar buiten getreden. Dat ze dat aandurfden is nog meer bewonderenswaardig nu The New Yorker ook ontdekte dat Weinstein met verschillende ‘spionnen’ en privédetectives de slachtoffers het zwijgen probeerde op te leggen. Een van de journalisten die het verhaal bekend maakte is trouwens Ronan Farrow. Zijn zus Dylan zegt dat hun vader Woody Allen haar seksueel misbruikt heeft.
Onder de slachtoffers zijn onder meer actrices Ashley Judd, Angelina Jolie, Gwyneth Paltrow, Lea Seydoux, Cara Delevigne, Kate Beckinsale en Rose McGowan. Zij kreeg in 1997 een schadevergoeding van Weinstein, maar hij ontkent wel dat hij McGowan verkracht heeft. Weinstein wordt al jaren gezien als de machtigste man in Hollywood. Zijn productiebedrijf The Weinstein Company heeft al talloze films met grote campagnes naar de Oscarwinst geleid. Uit dat bedrijf is Weinstein nu ontslagen, en zijn vrouw Georgina Chapman heeft haar man verlaten. Ook bij The Academy, de organisatie achter de Oscars, mag hij zijn biezen pakken. Hij is nog maar de tweede persoon die eruit gezet werd. De politiekorpsen van Los Angeles en Londen hebben bovendien besloten om een onderzoek te starten naar de feiten.
Dat Weinstein nu zo hard aangepakt wordt, is dus geheel terecht. Meer dan dertig jaar lang kwetsbare mensen misbruiken en hen bedreigen is onvergeeflijk.
De nasleep
De getuigenissen hebben heel wat teweeg gebracht in de entertainmentindustrie, in Hollywood én nu ook in Vlaanderen. De afgelopen weken zijn de volgende mannen beschuldigd van zogenaamd grensoverschrijdend gedrag of kwamen eerdere beschuldigingen opnieuw naar boven:
- Donald Trump (seksueel wangedrag, seksuele intimidatie, verkrachting)
- Kevin Spacey (seksuele avances bij een minderjarige, seksuele intimidatie, seksueel geweld, poging tot verkrachting)
- Ben Affleck (seksueel wangedrag)
- Casey Affleck (seksuele intimidatie)
- Bryan Singer (seksuele intimidatie, seksueel misbruik)
- Brett Ratner (seksueel wangedrag, homofobe intimidatie, seksuele intimidatie, verkrachting)
- Ed Westwick (verkrachting)
- Dustin Hoffman (seksuele intimidatie)
- Louis C.K. (seksueel wangedrag en intimidatie)
- Johnny Depp (huiselijk geweld)
- Roman Polanski (verkrachting)
- Woody Allen (seksueel misbruik)
- Steven Seagal (seksuele intimidatie)
- Mel Gibson (huiselijk geweld)
- Chris Brown (huiselijk geweld)
- Bart De Pauw (seksueel wangedrag, stalking)
En dat zijn enkel de grootste namen. Een journaliste stelde onlangs een langere lijst op. Al deze zaken zijn ernstig en verdienen een analyse op zich, maar tijd om een boek te schrijven heb ik helaas niet. Daarom richt ik me op de man die de beschuldigingen nog problematischer gemaakt heeft: Kevin Spacey.
Kevin Spacey
Deze alom geliefde acteur (The Usual Suspects, House of Cards) viel van zijn voetstuk toen acteur Anthony Rapp hem beschuldigde van ongewenste seksuele avances en aanrakingen toen hij 14 was en Spacey 26. Daarna kwamen twee andere acteurs en de zoon van een nieuwsanker met soortgelijke verhalen. Maar liefst 8 medewerkers van House of Cards zeggen dat de acteur hun werkomgeving “vergiftigde” en sommigen beweren ook dat Spacey hen seksueel intimideerde of aanviel.
Maar Spaceys reactie op de beschuldiging van Rapp was haast onvoorstelbaar. Hij verontschuldigde zich en zei dat hij zich de gebeurtenissen niet herinnerde… en gaf ook nog mee dat hij door de beschuldigingen aangemoedigd werd om andere aspecten van zijn leven te bekijken. “I choose now to live as a gay man“, voegde hij er nog aan toe. En daar zijn zo veel dingen fout mee. Hij gebruikt zijn geaardheid als een soort excuus of rechtvaardiging van zijn daden. Daarmee wakkert hij die achterhaalde ‘connectie’ tussen homoseksualiteit en seksueel wangedrag opnieuw aan. Hij helpt de LGBTQ-gemeenschap allesbehalve vooruit. Ook zijn gebruik van het werkwoord ‘kiezen’ kan voor homofoben een duwtje in de rug zijn wanneer ze beweren dat je geaardheid een keuze is. Spaceys statement was op veel manieren een heel verkeerde beslissing.
Spaceys statement was op veel manieren een heel verkeerde beslissing.
Dat dachten anderen duidelijk ook, want Netflix zal Spacey uit House of Cards laten schrijven, en ook Ridley Scott vervangt de acteur in zijn aankomende film.
Wat me wel opviel in deze zaak – en ik weet dat ik hier voorzichtig moet zijn – is dat Spacey héél snel ten onder is gegaan. Nu, als het gaat om minderjarigen is iedereen terecht geschokt. Maar ook de beschuldiging tegen Woody Allen, bijvoorbeeld, heeft te maken met een minderjarige, en hij maakt nog steeds films. Weinstein ging terecht onderuit, maar dat gebeurde toch vooral pas toen duidelijk werd om hoeveel vrouwen het uiteindelijk ging. Er is in mijn ogen toch nog een verschil bij het geslacht van de slachtoffers.
En tegelijk is er ook een dubbele standaard voor mannelijke slachtoffers. Zij worden vaak als zwak gezien omdat ze zich niet konden verweren tegen een dader en zwijgen daarom. Acteurs Terry Crews en James Van der Beek hebben hun verhaal wel openbaar gemaakt. Crews heeft een klacht ingediend tegen een producer voor aanranding. Elk slachtoffer verdient het om gehoord te worden. En ze zouden ook in gelijke mate als geloofwaardig gezien moeten worden.
Bart De Pauw
Daardoor komen we naadloos bij ons Belgenlandje. Zelfs in Vlaanderen zijn er mannen die hun boekje te buiten gaan. Televisiemaker en publiekslieveling Bart De Pauw is zijn samenwerking met de VRT kwijt na “diverse getuigenissen over grensoverschrijdend gedrag”, aldus de openbare omroep. Volgens CEO van de VRT Paul Lembrechts gaat het om honderden sms’en met een seksueel en pornografisch getinte uitspraken, maar ook om stalking en dreigende sms’en naar de slachtoffers. Daarbij zou hij ook een anonieme sim-kaart gebruikt hebben “om in het verborgene te kunnen blijven”.
Bart De Pauw ontkent niet dat hij sms’en gestuurd heeft, maar wel dat hij mensen gestalkt zou hebben. De VRT heeft toch meteen de 30 jaar lange samenwerking met De Pauw stopgezet, en zijn quiz Twee Tot De Zesde Macht verdwijnt zondag al van het scherm. De slachtoffers wensen anoniem te blijven, maar bij de VRT weten ze wel degelijk om wie het gaat. Daarmee weerlegt Lembrechts commentaar van velen op de sociale media dat de VRT anonieme klachten zomaar voor waarheid zou nemen. De Pauw zei nog dat hij zich niet heeft kunnen verdedigen, maar ook dat ontkent Lembrechts.
Dat zo’n nieuws hard aankomt bij de bevolking, is ergens te verstaan. De Pauw is een van de meest gerespecteerde televisiemakers in Vlaanderen en zorgt al jaren voor kijkcijferkanonnen. Maar eigenlijk net daarom moeten we de beschuldigingen serieus nemen en niet categoriseren onder “een paar anonieme klachten” en “het zijn maar sms’en”. Als de VRT zo iemand aan de deur zet, moeten ze sterke aanwijzingen hebben dat de klachten waar zijn.
De discussie
Maar vanaf nu zijn al de namen op deze lijst wel degelijk beschuldigden. We zullen hen niet meer op dezelfde manier bekijken.
Het lastige aan deze zaken is dat het vaak gaat over “zijn/haar woord tegen dat van een ander”. Slechts in een paar gevallen is er tastbaar bewijs. Een audiofragment zoals bij Weinstein is er zelden. Bij Bart De Pauw is er sprake van honderden sms’en, maar die krijgen wij vanzelfsprekend niet te zien. De bevolking moet vertrouwen hebben in de onderzoekers. En onderzoek zal in al deze gevallen moeten uitmaken of de eerder vernoemde mannen schuldig zijn. Maar vanaf nu zijn al de namen op deze lijst wel degelijk beschuldigden. We zullen hen niet meer op dezelfde manier bekijken. Voor mij persoonlijk hebben veel van de bovengenoemde mannen afgedaan. Ik kies ervoor om de slachtoffers te geloven.
Er zijn mensen die de recente #MeToo-beweging, waarbij vrouwen en mannen op sociale media getuigden dat ze zelf ooit het slachtoffer waren van seksueel wangedrag, nu afschilderen als een heksenjacht. Er zijn nog genoeg mensen die de beschuldigden verdedigen en de vrouwelijke getuigen veroordelen omdat ze niet vroeger met hun verhaal naar buiten gekomen zijn. Die cultuur zorgt ervoor dat slachtoffers stil blijven. Maar volgens statistieken zijn amper 2 tot 10% van alle beschuldigingen vals. Minstens 90% is dus terecht.
Je mag niet onderschatten welke risico’s slachtoffers nemen om met hun verhaal naar buiten te komen. Getuigen tegen je werkgever of een machtige man in je industrie betekent jezelf blootstellen aan mogelijke ontslagen of zwartmaking bij andere bedrijven en mensen. Bedenk je even hoe moedig je moet zijn om dan met naam en toenaam te getuigen. Daarom doen veel slachtoffers ook anoniem. Zij verdienen ook gehoord te worden, ook al gaat “maar” over sms’jes of opmerkingen. Comédienne Jo Brand zei over datzelfde onderwerp het volgende op het Britse nieuwsprogramma Have I Got News For You:
“If I can just say, as the only representative of the female gender here today, I know it’s not high-level. But it doesn’t have to be high-level for women to feel under siege […]. Actually [for] women, if you’re constantly being harassed, even in a small way, that builds up and that wears you down.”
Dat geldt zeker ook voor mannelijke slachtoffers. Laten we niet vergeten dat andere beschuldigden nog steeds succesvol zijn in de industrie: Woody Allen, Roman Polanski, Bryan Singer worden tot op vandaag niets in de weg gelegd. Casey Affleck kreeg dit jaar nog een Oscar. Waar is de grens om iemands persoonlijkheid en werk gescheiden te kunnen houden? Want zulk gedrag komt voor in elke industrie, in elk land en werelddeel. Die vraag zullen we dus in de toekomst nog moeten beantwoorden. Eindelijk is het debat over machtsmisbruik en welke straffen ervoor opgelegd moeten worden, op gang gekomen. Want het is niet omdat Weinstein en Spacey beloofd hebben om “in therapie te gaan” en Louis C.K. bekend heeft dat ze geen gerechtelijke straffen riskeren als ze veroordeeld worden. Louis C.K. legt de schuld tenminste al volledig bij zichzelf, maar wel nadat hij geen kant meer op kon.
Waar is de grens om iemands persoonlijkheid en werk gescheiden te kunnen houden?
Velen stellen zich nu de vraag wat eigenlijk grensoverschrijdend gedrag is. Mijn antwoord daarop: als iemand aangeeft dat hij of zij niet echt opgezet is met een opmerking, aanraking of situatie, dan is dat het signaal om op de rem te gaan staan en je excuses aan te bieden. Als we daar mee beginnen, zal de wereld er toch al iets beter uitzien.
Wil je na de afgelopen dagen met iemand praten? Neem dan contact op met deze gratis hulplijnen:
