In 2008 was hij the hero Gotham deserves, but not the one it needs right now. In 2018 is hij the hero die we nodig hebben én verdienen. Op 23 juli is het tien jaar geleden dat The Dark Knight in de Belgische zalen verscheen.
De tweede film uit de Batman-trilogie van Christopher Nolan wordt vandaag nog steeds door velen gezien als de beste comicbookverfilming aller tijden. Het was de vierde film ooit die de boxofficekaap van 1 miljard dollar overschreed, won twee Oscars en is de vierde beste film ooit volgens IMDb-gebruikers. The Dark Knight veranderde de Academy Awards én het filmlandschap. Het tijdperk van de superheldenfilms was aangebroken.
Sometimes the truth isn’t good enough. Sometimes people deserve more
2008 was een maf jaar. Onze regering behaalde in dat jaar het Belgisch record regeringsonderhandelingen na 9 maanden formatie (een paar jaar later deden we het nog veel beter en kregen we het wereldrecord op onze naam), Domino Day bestond nog en brak ook een wereldrecord, de eerste Iron Man komt uit, net als onder andere Wall-E, Mamma Mia! en In Bruges.
Maar het was ook het jaar dat de Amerikanen na 8 jaar George W. Bush een nieuwe president gingen kiezen. Na de aanslagen van 11 september 2001, de oorlogen in Irak en Afghanistan en de omstreden Patriot Act – waarbij de Amerikaanse regering zichzelf toestemming gaf om via soms niet al te legale manieren mogelijk terrorisme op te sporen – was er nood aan verandering. En laat dan net een jonge(re) Barack Obama als eerste de voorverkiezingen voor de Democratische Partij winnen. In november van dat jaar wordt hij tot president verkozen. Obama is voor de Amerikanen vaandeldrager voor de hoop, een bewijs dat het beter kan, die het zal opnemen tegen de heersende agents of chaos. En dat alles temidden een financiële crisis zoals de wereld al lang niet meer had meegemaakt.
You thought we could be decent men in an indecent time
Het plot van The Dark Knight weerspiegelt de realiteit van toen.
Als je het achteraf bekijkt, lijkt Nolan bijna profetisch om net op dat moment The Dark Knight uit te brengen, want het plot weerspiegelt de realiteit van toen. In het corrupte en vervallen Gotham proberen een aantal mensen het tij te doen keren, onder wie commissaris Gordon (Gary Oldman) en Batman (Christian Bale). Het symbool voor die beweging is openbaar aanklager Harvey Dent (Aaron Eckhart), een gewone man die het verschil wil maken op een legale manier. Helaas verschijnt er na zijn triomftocht een veel ergere tegenstander op het toneel: The Joker (Heath Ledger). Hij wil de herwonnen hoop vlug en dramatisch in de kiem smoren. Hij haalt de held onderuit en probeert hem zwart te maken bij zijn aanhangers. Bruce Wayne besluit daarop om het juk op zich te nemen en berust zich in zijn lot als the Dark Knight. “You either die a hero or live long enough to see yourself become the villain.”
En zo zien we meteen waarom deze film ook vandaag uiterst relevant blijft. Onze Harvey Dent is van het toneel verdwenen, en in de plaats kregen we Donald Trump. Eigenlijk is een vergelijking met The Joker nog beledigend voor de Batman-villain. Maar terwijl het wemelt van de corrupte politici en wereldleiders staan ook nieuwe voorbeelden op, zoals de jongeren die op straat kwamen na de vele schietpartijen op scholen. De media lijken vanzelf in de rol van Batman geduwd, verguisd door de villain maar toch blijven doorgaan. Ook de impact op privacy en terrorisme komen aan bod. Een film mag fantastisch zijn, hij zal langer nazinderen als die ook de tijdsgeest mee heeft.
I took Gotham’s white knight and brought him down to our level
The Dark Knight is duidelijk veel meer dan een superheldenfilm. En dat was ook de bedoeling van Christopher Nolan. Hij vond dat superhelden gezien moesten worden als gewone personages, die kunnen voorkomen in allerlei soorten films. Gotham zag hij als setting voor een politieke misdaadthriller die zich in onze wereld kon afspelen. En dat werkte, voor Nolans versie van Batman en het verhaal. Sindsdien hebben veel filmmakers de “gritty, grounded” stijl overgenomen, maar vaak zonder succes. Het is niet de stijl op zich die het doet werken, maar hoe dat overeenkomt met de visie voor de personages. Superman bijvoorbeeld is een personage dat hoop en liefde voorstelt, en stop je hem in een pikdonker verhaal, dan verlies je gedeeltelijk waarom het personage zo aanspreekt.
Heath Ledger maakte een verschroeiende indruk.
De anarchistische wereld van The Dark Knight was de ideale speeltuin voor deze incarnatie van The Joker, magistraal vertolkt door Heath Ledger. Some men just want to watch the world burn, en Ledger maakte een verschroeiende indruk. Zijn transformatie was zo extreem dat Michael Caine spontaan zijn tekst vergat toen hij Ledger voor de eerste keer zag. Zijn Joker was angstaanjagend en geloofwaardig tegelijkertijd. Heath Ledger stal de show van Christian Bale en legde de mensen die tegen zijn casting waren het zwijgen op. Hij verbaasde vriend en vijand. Zes maanden voor de release van de film kwam het tragische nieuws dat de acteur overleden was na een overdosis. Tot op vandaag zijn er mensen die zich afvragen of Ledgers toegewijde voorbereiding en toewijding aan de rol er iets mee te maken hadden, maar dat hebben zijn ouders en zus ontkend in een documentaire die vorig jaar uitkwam. Integendeel, zeiden zij, Heath zag The Joker als een heerlijke uitdaging. Iets meer dan een jaar na zijn dood werd de acteur postuum beloond voor zijn werk met de Oscar voor Beste Mannelijke Bijrol. Tot op vandaag is hij de enige acteur die ooit genomineerd werd en won voor een superheldenfilm.
It’s not about what I want, it’s about what’s fair
The Dark Knight zorgde in 2009 nog op een andere manier voor gespreksstof rond de Oscars. De Academy erkende de film met 8 nominaties, maar niet voor Beste Film of Regisseur, en daar gingen filmfans niet mee akkoord. In die tijd werden er slechts 5 films genomineerd: The Curious Case of Benjamin Button, Frost/Nixon, Milk, The Reader en Slumdog Millionaire. Die laatste won uiteindelijk, maar laten we eerlijk zijn: is ook maar een ervan memorabeler dan The Dark Knight? De kritiek was zo luid dat de Academy het jaar erna besloot om het aantal nominaties te verhogen naar 10. De film won uiteindelijk 2 Oscars, voor Heath Ledger en Beste Geluidsmontage. Eigenlijk hadden daar minstens nog Cinematografie, Make-up, Score en Stunts mogen bijkomen. Voor die laatste twee was daar weinig kans toe: James Newton Howard en Hans Zimmer waren zelfs niet genomineerd, en helaas is er nog altijd geen prijs voor stuntwerk. Hebben ze bij de Academy die truck flip wel gezien?
In 2005 was Chris Nolan toch enigszins een gok voor Warner Bros. en DC.
Wat de impact voor Nolan zelf betreft: in 2005 had de Britse regisseur enkel Insomnia en Memento op zijn palmares, en alhoewel beide zeer positief onthaald werden, was hij toch enigszins een gok voor Warner Bros. en DC toen ze een regisseur zochten voor de nieuwe Batman. Welke inventiviteit zou de man aan een blockbuster kunnen toevoegen? Redelijk wat, is achteraf gebleken. Met Batman Begins en vooral The Dark Knight reserveerde Nolan permanent een plaats op de A-list. Hij kreeg ook het respect van de filmindustrie. Nolan werd twee keer genomineerd voor zijn werk als schrijver. De aanpassing van de Oscarcategorieën zorgde er mee voor dat zijn volgende blockbuster Inception een nominatie kreeg voor Beste Film. Die eer viel hem dit jaar opnieuw te beurt met Dunkirk. Op de voorbije Oscars maakte hij dan eindelijk voor de eerste keer kans op de award voor Beste Regisseur. Over zijn volgende project is nog niets geweten. Even leek Nolan gelinkt aan Bond 25, maar dat gerucht ontkrachtte de regisseur zelf. We weten ondertussen dat Christopher Nolan gefascineerd is door de tijd, maar in onze wereld loopt die nog altijd lineair, dus laten we hopen dat hij niet opnieuw 4 jaar wacht om een volgende film te maken.
Madness, as you know, is like gravity, all it takes is a little push
Ikzelf zag The Dark Knight op 23 augustus 2008 (bedankt, online ticketsystemen), een maand na de release, benieuwd naar het fenomeen waar iedereen zo lovend over was. Ik geloof niet dat ik Batman Begins al gezien had, en ook de versies met Michael Keaton en George Clooney hadden (en hebben) mijn oogbollen nog niet kunnen aanschouwen. Ik was 15 en nog helemaal niet into comicbookfilms. The Dark Knight-trilogie was en is nog steeds mijn persoonlijke Batman-standaard. Maar wat een standaard om te hebben. Het zou na The Dark Knight nog twee jaar duren vooraleer Inception mijn liefde voor Christopher Nolan én film in het algemeen volledig uit de hand zou doen lopen, maar The Dark Knight was het begin. De film bewees dat comicbook-verfilmingen geen genre op zich (hoeven te) zijn. En hoewel er sinds 2008 al bijna ontelbaar veel adaptaties zijn bijgekomen en er voor de voorziene toekomst nog veel zullen volgen, ben ik vrij zeker dat we over 10 jaar nog over The Dark Knight van Christopher Nolan zullen spreken.
