Nu merken we er nog niet veel van, tenzij je een grote fan bent van de Amerikaanse laatavondtalkshows. Maar sinds mei staakt de grootste schrijversvakbond van Hollywood, de Writers Guild of America (WGA). Meer dan 11.000 scenaristen hebben sindsdien het werk neergelegd. Vandaag besloot ook de acteursgilde, Screen Actors Guild-American Federation of Television and Radio Artists of SAG-AFTRA, dat ze gaan staken. Hollywood verliest dus ook 160.000 acteurs. De entertainmentindustrie zonder schrijvers én acteurs? Dat zullen we wel snel voelen.
De schrijversstaking: ‘Turns out, the thing doesn’t write itself’*
*Met dank aan een schrijver en zijn stakingsbord
Waar gaat het om?
In essentie: streaming. De explosie aan streamingservices heeft naast veranderd kijkgedrag ook een nieuwe tak in de entertainmentindustrie gecreëerd. De afspraken die gelden voor de ‘klassieke’ zenders zijn nog niet ingevoerd voor streaming, en dat beïnvloedt vooral de schrijvers.
Als hun werk wordt uitgezonden op tv of in de bioscoop, krijgen zij ‘residuals’ — een soort van royalties, een bedrag ter compensatie. De residuals van streamingdiensten gaan deels naar de Alliance of Motion Picture and Television Producers (AMPTP), de grootste vereniging van productiebedrijven, de televisie- en filmstudio’s en nu ook de afgeleide streamingdiensten. Eigenlijk bepalen zij de cao’s en voorwaarden voor zowat de volledige entertainmentindustrie. Het deel dat de AMPTP van die residuals krijgt, is volgens de WGA te groot, waardoor er voor hen weinig overblijft.
Wat dan met het ‘gewone’ loon van de scenaristen? In 2020 werd in een cao, bijgenaamd de Minimum Basic Agreement (MBA), een minimumloon en andere arbeidsvoorwaarden vastgelegd voor bijna alle WGA-schrijvers. Of toch, voor werk in de traditionele televisie- en filmdistributie. Voor streaming bestaat zoiets nog niet, dus moeten schrijvers bij elk project en elke dienst opnieuw onderhandelen. Dat samen met de dalende inkomsten van reclame en het dalende traditioneel kijkende publiek zorgt ervoor dat er veel minder van de koek overblijft. Steeds minder schrijvers krijgen de kans om te schrijven, en de helft van de scenaristen in de gilde werkt voor het minimumloon, terwijl de budgetten voor bv. series alleen maar stijgen.
Ten slotte is er nog die andere nieuwe technologie, artificiële intelligentie. Net zoals taalprofessionals overal ter wereld (onder wie ikzelf) willen de scenaristen voorkomen dat studio’s ChatGPT en dergelijke inschakelen om hen te vervangen. Ze willen afspraken dat die tools enkel voor research of brainstorm ingezet kunnen worden.
Behalve eerlijke werkomstandigheden gaat het ook om respect. Zonder schrijvers zijn er geen verhalen. Vaak krijgen zij nog te weinig waardering of krediet voor hun aandeel in film en tv. Dat zo veel schrijvers flirten met de armoedegrens terwijl hun bazen het geld binnenharken, is een schande.
Wat zijn de gevolgen?
De eerste voelbare gevolgen waren voor de laatavondtalkshows. Die van Jimmy Kimmel, Jimmy Fallon, Seth Myers en Stephen Colbert liggen stil tot nader order, net als Saturday Night Live, The Daily Show en Last Week Tonight. De verdere gevolgen zullen we merken in het najaar, wanneer er gewoonlijk een nieuwe lading tv op ons afkomt. In de zomer komen de schrijvers samen om nieuwe seizoenen voor te bereiden. Nu dus niet, en dat heeft gevolgen voor onder andere de nieuwe seizoenen van Abbott Elementary, Andor, Cobra Kai, Emily In Paris, Euphoria, Good Omens, House of the Dragon, Loot, Outlander, The Rings of Power, Severance, Stranger Things, The Handmaid’s Tale, The Last of Us, The Mandalorian, Wednesday, The White Lotus en Yellowjackets. Grote kans dus dat je favoriete serie pas eind 2023 of begin 2024 weer te zien zal zijn.
Ook nieuwe series liggen stil. Zo zullen we nog wat langer moeten wachten op Blade Runner 2099, Daredevil: Born Again, Game of Thrones-spin-off A Knight Of The Seven Kingdoms: The Hedge Knight en The Penguin. Zelfs in filmland is er ook al uitstel. De langverwachte Blade-film van Marvel Studios heeft de productie stopgezet, net als de Community-film, de verfilming van It Ends With Us, Marvels Thunderbolts en de Spider-Man-sequel.
En nu?
De logische stap zou zijn om opnieuw te onderhandelen, maar daar wil de AMPTP niet van weten. De studio’s zouden volgens vakblad Deadline pas in oktober opnieuw willen praten. Dan zouden de meeste schrijvers “wel zonder geld vallen” en “hun huizen en appartementen beginnen te verliezen”. Die ontzettend kille aanpak zou hen dan weer het voordeel geven bij nieuwe gesprekken. De organisatie heeft die aanpak ondertussen ontkend in een statement.
Toch hebben ook de studio’s er baat bij om snel te herbeginnen. De vorige schrijversstaking van 15 jaar geleden kostte de economie van Los Angeles zo’n 2,5 miljard dollar. Die situatie zou zich nu opnieuw kunnen voordoen, ook in andere populaire filmlocaties als New York en Atlanta.
De acteursstaking: ‘I heard AI refuses to take notes’*
*Met dank aan een schrijver en zijn stakingsbord
Waarom doen zij ook mee?
Tegelijk met de schrijvers waren ook de regisseurs- en acteursgilde in onderhandelingen met de studio’s, omdat hun vorige overeenkomsten verliepen. Bij de regisseurs haalden ze hun slag thuis. Vorige maand bereikten ze een akkoord. De regisseurs kregen wel betere voorwaarden en garanties rond AI. Zij zullen dus voorlopig niet staken, maar steunen de schrijvers wel nog. Zonder hen valt er natuurlijk weinig te regisseren.
De gesprekken tussen de acteurs en de AMPTP zijn minder vlot verlopen. Zij willen hetzelfde als de schrijvers: meer geld voor projecten op streamingdiensten, zoals de residuals en bonussen als hun project een succes is, en afspraken rond AI.
Wat zijn de gevolgen?
De oude overeenkomst vervalt donderdag om middernacht, en dus zijn ook de acteurs van plan om te staken. Dat betekent dat projecten die wel een afgewerkt scenario hebben, niet gefilmd zullen worden. Welke films en tv-series daardoor in het gedrang komen, wordt de komende dagen duidelijk.
Acteurs zullen intussen ook hun nieuwe, afgewerkte projecten niet kunnen promoten. Sowieso konden ze dat al niet bij talkshows door de schrijversstaking, maar persevenementen zoals interviews en premières zijn ook werk. Dat heeft al meteen gevolgen voor het bioscoopevent van de zomer: Barbenheimer. De casts en crew van Barbie en Oppenheimer trekken de wereld rond voor de premières, maar door de staking vallen die wellicht in het water. De prèmiere van Oppenheimer in Londen vandaag wordt vervroegd zodat de cast nog kan opdagen.
En nu?
In tegenstelling tot de schrijvers, willen de studio’s de acteurs niet te lang laten staken. Als ze met hen snel een deal bereiken, kunnen ze al tenminste opnieuw films en series promoten. Zodra hun eigen visibiliteit in het gedrang komt, is de AMPTP er dus als de kippen bij. Misschien hebben de acteurs hierdoor wel een sterkere positie om zowel zichzelf als de schrijvers betere deals te bezorgen. Benieuwd wat dat gaat geven.
