Geekster filmclub: Before-trilogie (1995 – 2013)

Regisseur Richard Linklater staat bekend voor zijn unieke manier van film maken en de Before-trilogie is er een sterk voorbeeld van. In deze trilogie toont Linklater steeds 1 dag in het leven van 2 mensen. Tussen elke film zit een pauze van 9 jaar. Om alles realistisch te doen lijken, zit er ook effectief 9 jaar tussen elke film. Van weinig geduld kan je Linklater alvast niet beschuldigen.

Interacties doorheen de tijd

Before Sunrise (1995) speelt zich af op een avond in Wenen waar rondtrekkende Amerikaanse student Jesse en Franse student Céline elkaar ontmoeten. Jesse is op rondreis door Europa en Céline is op terugweg van een familiebezoek wanneer ze elkaar op de trein ontmoeten. Beiden stappen af in Wenen waar ze een nacht door de straten dwalen, wetende dat ze de volgende ochtend elk een andere kant op moeten. Op hun wandeling doorheen de straten van Wenen vertellen ze hun levensverhaal aan elkaar en lopen ze wat te filosoferen zoals enkel jonge twintigers dat kunnen. Je voelt hoe ze zich meer en meer tot elkaar aangetrokken voelen. Hoe dan ook zit er een deadline op hun avond en je voelt deze wegen doorheen Before Sunrise.

In Before Sunset (2004) bevinden we ons in Parijs waar Jesse zijn boek aan het signeren is. Hij heeft immers de avond uit Before Sunrise gebundeld in een bestseller. Hier ontmoet hij Céline opnieuw en raken ze opnieuw in een gesprek verzeild. Tegen de avond vertrekt het vliegtuig van Jesse terug richting de Verenigde Staten, dus deze keer is zonsondergang de deadline van hun gesprek. Hun gesprek gaat over wat er allemaal in de laatste 9 jaar gebeurd is en hoe dit hun leven veranderd heeft.

Before Midnight (2013) toont ons Jesse en Céline nog eens 9 jaar laten in Griekenland en hun leven is nu meer met elkaar verbonden. De onderwerpen worden veel volwassener en nuchterder dan in voorgaande twee films.

Unieke samenwerking tussen regisseur en cast

Linklater wou levenvisies en relaties tonen door de ogen van twee mensen die elkaar niet kennen

De Before-trilogie is een voorbeeld van een grensverlegende en intieme samenwerking tussen de regisseur en acteurs. Richard Linklater (Dazed and Confused, Boyhood, School of Rock) kwam op het idee voor Before Sunrise na een ontmoeting met een vrouw in een speelgoedwinkel in 1989. Samen met Kim Krizan schreef hij een script in 11 dagen. Linklater wou levenvisies en relaties tonen door de ogen van twee mensen die elkaar niet kennen. Een buitenlandse setting leek hem hiervoor beter omdat de meeste mensen opener zijn voor nieuwe ervaringen als ze uit hun comfortzone komen.

De casting heeft vrij lang geduurd (een 9-tal maanden). Linklater vond Ethan Hawke (The Black Phone, Gattaca, First Reformed, Moon Knight) aanvankelijk te jong voor rol van Jesse, maar na hem te zien spelen was hij toch verkocht. Toen hij ook Julie Delpy (Three Colors: White, Two Days in Paris) als Céline had gecast, liet hij hen samen het script voorlezen. Dat de chemie goed zat, was snel duidelijk. Al bij het de eerste film uit de trilogie hebben Delpy en Hawke het script mee aangepast. Beiden vonden dat er niet genoeg romantiek in het oorspronkelijke script zat. Voor Before Sunrise hebben Delpy en Hawke geen writing credits gekregen, maar voor de volgende twee films kregen ze dit wel.

Voor Before Sunset hebben Linklater, Hawke en Delpy een tweetal dagen samengezeten om de grote lijnen uit te zetten. Daarna schreef iedereen afzonderlijk enkele monologen, ideeën, dialagen, settings die ze gewoon doormailde of faxten (ja, de fax) naar Linklater. Hij heeft alles samengeblend totdat het uiteindelijk Before Sunset geworden is. Het lijkt er ook op dat zowel Hawke als Delpy elementen uit hun eigen leven mee hebben verwerkt in Before Sunset, wat het nog een persoonlijker verhaal maakt. Before Sunset werd daarbij ook nog eens een film die zich afspeelt in ‘real time’, wat inhoudt dat de gebeurtenissen 80 minuten duren net als de speelduur van de film (vergelijk het met de jaren 2000 serie 24). Delpy schreef ook twee liedjes die voorkomen in Before Sunset.

Before Midnight kwam op een organische manier tot stand. In 2011 besloten de drie nog eens samen te zitten en in de zomer van 2012 werd de derde film gemaakt na 10 weken schrijven en 15 dagen filmtijd.

Drie op zich staande films en een trilogie

Zowel Before Sunrise, Before Sunset als Before Midnight voelen aan als een eigen verhaal, onafhankelijk van het grote geheel. En tegelijkertijd is elk deel cruciaal in het grote geheel

Richard Linklater heeft een trilogie gemaakt waarin de tussenliggende periode van 9 jaar net een sterkte is. De Before-trilogie pakt niet uit met een groots episch verhaal zoals The Lord of the Rings of een actievol avontuur zoals Back to the Future. Maar deze trilogie blinkt uit in zijn technisch en artistiek niveau met respect voor de relatie van de hoofdpersonages.

Het is zeer sterk dat zowel Before Sunrise, Before Sunset als Before Midnight aanvoelen als een eigen verhaal, onafhankelijk van het grote geheel. En tegelijkertijd is elk deel cruciaal in het grote geheel. Elk deel geeft een nieuwe, frisse kijk op hetzelfde basisidee. In elk deel staat de relatie van Céline en Jesse centraal waarin ze babbelen over hun overtuigingen, dromen en plaats in de wereld steeds met 1 specifieke stad als decor met de druk van de tijd die langzaam wegtikt.

Before Sunrise is waarschijnlijk de meest romantische uit het rijtje, omdat het hier 2 jonge twintigers betreft die elkaar voor de eerste keer ontmoeten. Tijdens de wandeling door Wenen komen ze een aantal opmerkelijke voorbijgangers tegen die het onderwerp van het gesprek mee sturen. Dit zorgt voor een klein sprookjes-sausjes over het verhaal. In Before Sunrise droom je ook mee over een leven samen voor Jesse en Céline.

Before Sunset begint dan ook met een vrij koude douche als je ontdekt dat ze elkaar al 9 jaar niet hebben gezien. Dit tweede deel focust zich ook meer op Jesse en Céline als individuen in plaats van als een duo.

Before Midnight op zijn beurt herlegt de kaarten nog eens wanneer blijkt dat niet alles rozengeur en manenschijn blijft. Jesse en Céline zijn beiden een stuk ouder en je merkt een hardnekkig vasthouden aan verlangen naar het verleden. Beiden zijn ook veel harder naar elkaar toe.

Personages centraal

De ontwikkeling van de personages tussen elke film is ook zeer goed uitgewerkt. In Before Sunrise is het bijvoorbeeld Jesse die meestal cynischer ingesteld is en zorgt Céline voor de optimistische noot. Zo wil Céline bijvoorbeeld haar handpalm laten uitlezen door een waarzegger voor de fun, terwijl Jesse steeds hamert dat het afzetterij en geldverspilling is.

In Before Sunset is het Jesse die alle mooie dingen in de wereld ziet en Céline die zich te hard focust op alles wat misgaat in de wereld. Deze wissel lijkt op papier heel abrupt, maar als je hen hoort vertellen wat er de laatste 9 jaar gebeurt is, is het allemaal heel logisch en organisch.

Elke keer dat we hen opnieuw ontmoeten, lijkt het een beetje alsof we hen voor de eerste keer ontmoeten

In Before Midnight zijn beiden sceptischer als veertigers en beginnen ze beiden te twijfelen aan hun rol in de wereld/het leven, wat misschien wel typerend is voor een mid-life crisis. Het is als publiek in eerste instantie hartbrekend om te zien waar Jesse en Céline na 18 jaar staan en hoeveel optimisme verdwenen lijkt. Maar er ligt ook iets moois in het besef dat geluk zo een breekbaar gegeven kan zijn. Denk nu niet dat Before Midnight een en al deprimerende gesprekken zijn. Er zijn flakkeringen van hoop en je ziet hun soms teruggaan naar hun visies als twintigers.

Het is weinig trilogiën gegeven om hun personages op zo een manier uit te werken op zo een realistische en levendige manier. Elke keer dat we hen opnieuw ontmoeten, lijkt het een beetje alsof we hen voor de eerste keer ontmoeten. Hierdoor alleen al zijn Jesse en Céline een van de meeste iconische romantische duo’s uit de recente filmgeschiedenis.

Sign of the times

Elk deel van de Before-trilogie speelt zich af in de periode dat hij gemaakt werkt. Zo speelt elke film zich ook effectief af in een ander decennium. Er wordt gestart in het midden van de jaren 90 om door te gaan naar het begin van de jaren 2000 en het begin van de jaren 2010. Buiten dat we Jesse en Céline zien als jongvolwassen, dertigers en dan als personen van middelbare leeftijd, zien we ook de wereld veranderen. Aangezien de tijd tussen het maken van elke film en de tijdlijn in de films gelijk blijft, kunnen Ethan Hawke en Julie Delpy ook gewoon op een natuurlijke manier verouderen en worden er geen trucjes uitgehaald met make-up, wat de geloofwaardigheid alleen maar ten goede komt.

Als kijker heb je hoe dan ook het gevoel dat je 18 jaar meegeleefd hebt met Jesse en Céline, ook al kijk je de drie films direct achter elkaar. En dit kan alleen maar omdat elke film ook effectief gemaakt is met 9 jaar ertussen. Elk deel van de trilogie vat ook de tijdsgeest een beetje samen, en dit is iets wat je niet kan doen als de drie films na elkaar maakt. Of in ieder geval kan hiet niet op zo een organisch aanvoelende manier.

Of het de beste trilogie allertijden is? Dat laat ik nog even in het midden, want smaak is subjectief. Desalniettemin kan ik wel met zekerheid zeggen dat er geen trilogie bestaat die de hoogtepunten en dieptes van liefde zo goed in beeld brengt dan Before Sunrise, Before Sunset en Before Midnight. Het bewijst wat voor een talent Richard Linklater is om met zo een simpel idee een prachtig iets te maken. En de Before-trilogie slaagt er ook in om eens naar jezelf te kijken en vragen te doen stellen, die je anders niet zou stellen.

Als boxset zijn ze moeilijk te verkrijgen of zijn ze heel duur, maar je kan de blu-rays en dvd’s gemakkelijk apart vinden.

Moest je niet genoeg krijgen van Richard Linklater zijn films, dan raden we alvast nog het boek Denken in het donker met Richard Linklater aan.