In Geekster Filmclub raden onze redacteurs enkele films aan. Dit kunnen kleinere films zijn die onterecht onder de radar bleven of een klassieker die terug eventjes in de spotlight mag. Deze keer een eerder interessante film in onze Vlaamse filmgeschiedenis: De Leeuw van Vlaanderen.
De Leeuw van Vlaanderen zal niet herinnerd worden als een hoogtepunt in het Vlaamse filmlandschap, maar er vallen wel interessante dingen uit te leren.
Buitensporige productie
De Leeuw van Vlaanderen is een bewerking van het gelijknamige boek van Hendrik Conscience dat velen kennen maar weinigen gelezen hebben. Het idee om dit gekende verhaal op een toegankelijkere manier aan de man te brengen, is op zich al een goede start. Zelf wist ik ook niet over wat De Leeuw van Vlaanderen ging behalve “Guldensporenslag” en dan de bekende naam “Jan Breydel”. Toch is het geen waargebeurd verhaal, maar een episch historisch drama waarin er een hoop fictie rond een historische gebeurtenis verzonnen wordt. In zo’n geval is het belangrijk dat de grootsheid van helden overdreven wordt zodat je als kijker bijna mee gelooft in het goddelijke karakter van de strijd. Hiervoor is er budget nodig en veel ervaring. Aan de eerste voorwaarde werd (in Vlaamse normen) voldaan, aan de tweede voorwaarde niet echt.
Uit interviews bleek dat Claus tussen 300 miljoen en 1 miljard Belgische frank nodig had voor zijn visie. Voor de jongere lezers: dit komt neer op een bedrag tussen 7,5 en 25 miljoen euro.
Jan van Raemdonck was als producent de man die dit project absoluut wou realiseren en nam Hugo Claus onder zijn vleugels als regisseur nadat ze reeds samen aan de films Mira (1971), Pallieter (1975) en Vrijdag (1980) gewerkt hadden. Dit waren echter kleinere films zoals we in Vlaanderen gewoon zijn met een kleine cast en focus op de personages. Nu moest er een groot episch verhaal verteld worden en dan is het belangrijk om te weten wat mogelijk is met een bepaald budget. Uit interviews bleek dat Claus tussen 300 miljoen en 1 miljard Belgische frank nodig had voor zijn visie. Voor de jongere lezers: dit komt neer op een bedrag tussen 7,5 en 25 miljoen euro. Dit budget ligt in dezelfde orde als de Indiana Jones-films die rond dezelfde periode gemaakt werden in Hollywood. Uiteindelijk werd er 75 à 80 miljoen Belgische frank (een kleine 2 miljoen euro) vrijgemaakt voor dit project. Mogelijks was dit budgettaire argument eerder een excuus van Hugo Claus om zich in te dekken voor de release van De Leeuw van Vlaanderen. De opnames bestonden uit 150 acteurs, meer dan 3.000 figuranten en ruim 80 technici, en daarbovenop deed Hugo Claus beroep op Dominique Deruddere en Stijn Coninx als co-regisseurs.
Knulligheid ten top
Na deze inleiding over de productie gaan we over naar de film zelf. Het eerste wat opvalt is dat er misschien toch een aantal figuranten geschrapt konden worden om budget vrij te maken voor meer ervaren scenarioschrijvers. Hugo Claus kan dan misschien een van Vlaanderens grootste literaire genies zijn, scenario’s schrijven is toch een aparte discipline. Door krampachtig te willen vasthouden aan de 19de eeuwse teksten van Conscience wordt het acteertalent van een Jan Decleir, Frank Aendenboom en Julien Schoenaerts niet echt eer aan gedaan. Het is namelijk toch moeilijk om dezelfde woede in woorden als “vlegel” en “rekel” te steken dan in iets meer eigentijdse varianten. De geforceerde zinsbouw geeft De Leeuw van Vlaanderen een knulligheid die je nog niet verwacht van eerstejaarsstudenten aan de filmschool en zeker niet van een van de grootste filmprojecten van ons land (op dat moment).
Voor Vlamingen, die zo trots zijn op hun meertaligheid en geen moeite hebben met ondertitels, is het jammer dat er hier niet voor meertaligheid gegaan werd.
De Leeuw van Vlaanderen gaat over de strijd van Vlamingen tegen de Fransen waardoor er dus ook Franse personages ten tonele verschijnen. In plaats van hiervoor Franstalige acteurs te casten, werd gekozen om deze rollen te laten vertolken door Nederlanders. Deze personages spreken dan ook gewoon Nederlands in hun eigen Nederlandse accent, zelfs in Franse uitroepen zoals “Mon Dieu!’” Gelukkig is er wel af en toe een zijpersonage dat roept “Het zijn de Fransen!” zodat we weten waar we ons bevinden. Voor Vlamingen, die zo trots zijn op hun meertaligheid en geen moeite hebben met ondertitels, is het jammer dat er hier niet voor meertaligheid gegaan werd. Dat dit in Hollywood-films ook niet gebeurt, zou geen argument mogen zijn. Het is dan ook vreemd dat deze Nederlands sprekende personages opeens “schild en vriend” niet meer kunnen uitspreken op specifieke momenten.
Special effects waren in de jaren 80 ook nog niet in algemeen gebruik en veel werd nog opgelost met praktische effecten. Deze dienen echter geoefend en goed voorbereid te worden. Handgevechten in films zijn bijna altijd goed geoefende dans-choreografieën en geen geïmproviseerde gevechten waarbij iedereen duidelijk naast elkaar mept en waar ridders spontaan neervallen met de dramatiek van een lagereschooltoneel en een ongeloofwaardige hoeveelheid bloed die uit de ledematen spuit. Het hoogtepunt van de strijd zou het verschijnen van de zogenaamde gouden ridder moeten zijn, die ten tonele verschijnt wanneer de strijd voor de Vlamingen verloren lijkt. Wanneer Frank Aendenboom dan verschijnt in een gouden latexpak op een paard in plaats van een stoer gouden harnas, is het moeilijk om niet te lachen.
Een gefaald passieproject
De Leeuw van Vlaanderen was bedoeld als een episch avontuur om Vlaanderens bekendste verhaal te eren en is duidelijk met passie gemaakt. De pijnlijk slechte uitvoering zal er echter altijd voor blijven zorgen dat De Leeuw van Vlaanderen eerder een lachwekkende vertoning zal blijven. Laat ons zeggen: uit fouten moeten we leren en probeer het misschien nog eens opnieuw met de gouden filmgeneratie van nu?
De Leeuw van Vlaanderen is te zien op Netflix.
