Avatar: The Way of Water review – visueel top, tegenvallend verhaal

In 2009 steeg Avatar dankzij z’n verbluffende visuele kwaliteiten naar de top van de all-time box office. De meesten onder ons dachten dat het daarbij bleef, maar dat was buiten James Cameron gerekend. Hij sprak in 2010 al van sequels maar die werden pas echt concreet rond 2017. Na ook nog corona is de eerste sequel, Avatar: The Way of Water, nu in de zalen, maar de hype kwam pas laat op gang. 13 jaar na het origineel zijn de visuals nog steeds verbluffend maar had ik wel meer verwacht van het verhaal.

Geen peis en vree op Pandora

Nadat Jake Sully (Sam Worthington) officieel de Na’Vi verkoos boven het Luchtvolk en deel van hen werd, vond hij het geluk bij Neytiri (Zoe Saldaña). In de loop der jaren kregen ze 4 kinderen. Zo leefden ze meer dan 10 jaar in vrede tot het Luchtvolk opeens terugkeerde naar Pandora. Ook terug is kolonel Miles Quaritch (Stephen Lang), die stierf door de hand van Neytiri en Jake, maar van wie het karakter en de herinneringen werden opgeslagen en overgedragen in z’n eigen Avatar.

Een heel team van zulke mariniers moet infiltreren op Pandora om de planeet te kunnen innemen, maar Quaritch wil vooral wraak op Jake en Neytiri. Zij vluchten daarom weg van het woud en trekken naar het Rifvolk voor onderdak. Maar daar zijn ze vooral buitenstaanders die zich moeten aanpassen.

Het was al een tijdje geleden dat ik het origineel zag, maar het was wel nodig om het verhaal op te frissen, dat toch niet zo hard was blijven hangen. Het herinnerde me er wel aan dat Avatar veel beter was dan ik me herinnerde. Dat kwam door de indrukwekkende visuals, zeker voor die tijd, maar ook door het verhaal dat toen bijzonder origineel en pakkend was. En die twee dingen bepalen ook weer m’n oordeel over Avatar: The Way of Water: het eerste, top, het tweede, meh.

Daar komt die VFX-Oscar

Destijds viel menig mond open bij het zien van de motion capture en de wereld die Cameron had gecreëerd. Die blijven beide indrukwekkend, al zijn we de laatste jaren wel meer gewoon geworden op dat vlak. Denk maar aan de Planet of the Apes-films, waar het gerenommeerde WETA ook aan werkte maar schandelijk genoeg nooit een Oscar voor won, of de Marvel-films. De texturen van de huid van de Na’Vi zijn zo nog beter geworden, net als hun emoties. Toch speelt in vergelijking met bijvoorbeeld de Apes-film het design van de Na’Vi de vooruitgang wat parten. Want het valt pas op hoeveel emotie een voorhoofd overbrengt tot er een wezen is waarbij dat amper kan bewegen.

Zo dacht ik wel vaker dat ik eigenlijk nog liever gewoon naar de acteurs zelf had zitten kijken in plaats van de volledig CG-personages. Want nu heeft Cameron een erg diverse topcast verzameld maar dan zie je dan niks van, wat toch jammer is. De omgevingen van Pandora en de andere wezens die er wonen blijven wel prachtig gerealiseerd. Het is moeilijk om te weten hoeveel er nog echt gebouwd is en dat is een compliment voor het design en de VFX. Ook de wezens zoals de belangrijke tulkun, een soort walvis, lijken bijna uit een documentaire te komen. De 3D was destijds erg vernieuwend maar ik heb het nooit een meerwaarde gevonden als brildrager en dat was nu ook niet zo. En de high frame rate leek de scènes er soms als een game uitzien.

Weinig origineel verhaal

Mijn grootste probleem met deze sequel lag toch bij het verhaal. Avatar: The Way Of Water draait heel duidelijk rond het gezin van Jake en Neytiri, maar ze worden eigenlijk meer in je schoot gedropt dan dat je de kans krijgt om er echt een band mee op te bouwen voor de hel losbarst. Voor sommige personages komt dat later wel, want wat het verhaal wel goed doet is belichten hoe moeilijk het is om je anders te voelen dan de mensen rond je heen.

Toch zijn er vanaf het begin een paar rare keuzes gemaakt. Een redelijk groot WTF-moment is er wanneer we ontdekken dat dochter Kiri en, vriend van de familie, Spider beiden een heel onverwachte en bijna van de pot gerukte link hebben met het origineel. Aangezien van beiden niks gerept werd in het origineel voelde dit echt als er onnodig bij gesleurd, net als de ongemakkelijke mopjes over wie nu de vader is van Kiri. Haar subplot wordt ook nooit echt verklaard, maar misschien komt dat in de volgende sequels dan.

Een film van drie uur moet toch z’n runtime verdienen en dat was voor mij niet altijd het geval. Zo is het wel heel interessant om het leven van een ander volk dan dat van Neytiri te zien en de nieuwe mythologie die daarbij hoort. Ik kon echter niet anders dan de vergelijking maken met die andere recente film met een onderwatervolk, Black Panther: Wakanda Forever, en dan vond ik de menselijke koloniale geschiedenis van de Talokan toch interessanter. Te vaak voelen de onderwaterscènes ook meer aan als een kans om zijn technische vernuft te tonen, wat zeker moet kunnen, terwijl ze niet veel bijdragen aan het verhaal. Ik vind het ook een beetje jammer of op z’n slechtst lui dat je na 13 jaar geen betere villain kan verzinnen dan die uit de eerste film gewoon te recycleren. Hierdoor verschilt het verhaal niet zoveel van het origineel.

Niet zo feministisch als Cameron denkt

Cameron gaat er ook net iets te veel van uit dat we nog een band hebben met deze personages om echte emoties uit te lokken, in tegenstelling tot het MCU, dat hij graag bekritiseert om die reden. En deze morgen nog haalde hij uit naar de “female empowerment” in Captain Marvel en Wonder Woman, omdat de vrouwen in die films geen moeders zijn die de strijd aangaan, en ook naar DC en Marvel in het algemeen omdat er geen echte relaties zijn. Oké, het is inderdaad leuk om te zien dat een zwangere vrouw daardoor niet aan de zijlijn wordt gezet, en veel succesvolle romantische relaties zijn er niet in het MCU, maar als iemand die niet per se kinderen of een man wil, en Captain Marvel en Wonder Woman door dat thema geweldig vond, vind ik het geweldig irritant dat die zaken als het summum worden voorgesteld.

De toevoeging van een zwangere krijger is trouwens het enige compliment dat ik Avatar: The Way of Water kan geven op vlak van female empowerment, want er schort toch redelijk wat aan de vrouwelijke personages. Neytiri was in het origineel een no-nonsense krijger die Jake ook de gewoontes van haar volk leerde. In deze film krijgt ze al veel minder te doen, want nu ze moeder is geworden lijkt haar ultieme doel bereikt, en dan nog lijkt ze alleen te mogen huilen en heeft ze geen eigen verhaal meer. Zoe Saldaña kon in haar Marvel-rol dan toch meer laten zien. Hetzelfde geldt voor Kate Winslet als de bovengenoemde zwangere krijger Ronal. Zij en Neytiri lijken van in het begin al een onnodige vete te hebben, en daarbuiten duikt ze amper op.

Daarnaast werd ik soms wat ongemakkelijk van de duidelijke male gaze hier. In het origineel viel het al op dat iedereen heel mager is en bijna halfnaakt rondloopt, wat bij volwassenen nog aanvaardbaar is. Maar het is nog raarder dat dit ook voor kinderen zoals Kiri het geval is, ook al zijn het geen “echte” kinderen die we zien. En is het idee van de strenge vader wiens kinderen hem aanspreken als “sir”, zoals hier gebeurt met Jake, ook niet een beetje achterhaald tegenwoordig?

De meeste mensen zullen hier misschien allemaal geen last van hebben, maar na een periode van 13 jaar had ik toch meer verwacht. Cameron blijft een goeie filmmaker met oog voor spektakel en technische hoogstandjes. Maar aan het einde van de film bleef ik vooral met het gevoel over dat ik het origineel beter vind en dat ik niet weet wat er hierna nog voor nieuws te vertellen valt.

Avatar: The Way of Water is nu te zien in de bioscoop.