Ritueel review: thriller met goede intenties, maar…

In Ritueel, dat zich afspeelt in dezelfde wereld als De behandeling uit 2014, komt commissaris Nick Cafmeyer meer op de achtergrond te staan. We volgen Kiki, een duiker van de Civiele Bescherming. Wanneer zij afgehakte handen opduikt, start een zaak die het gruwelijke koloniale verleden van België opnieuw hard maakt. Een slimme poging om de gemiddelde Belg met de neus op de feiten te drukken. En toch konden we ons niet ontdoen van de gedachte dat een aantal keuzes daarbij wat beter hadden gekund.

Duiken in het verleden

Luitenant Kiki Schelfthaut (Marie Vinck) heeft een moeilijke periode achter de rug. Een jaar eerder kwamen haar moeder en vader om bij een duikongeluk tijdens een gezinsreis in Zuid-Afrika. Sindsdien worstelt haar broer (Lukas Bulteel, Twee Zomers) met een depressie en heeft zij soms last van waanbeelden. Praten kan ze enkel nog met de geadopteerde broer van haar vader, Cézaire (Eriq Ebouaney). Haar constante is haar werk als duiker bij de Civiele Bescherming. In het kanaal duikt ze snel na elkaar twee handen op, afgehakt van een levend slachtoffer.

Vooral opvallend is de hoeveelheid aandacht die de makers besteden aan maatschappijkritiek en -debat.

Vlakbij de vindplaats wonen rijke zakenlui die een verleden hebben in Congo en Rwanda. Kiki vermoedt dat die koloniale geschiedenis wel eens een rol kan spelen. Ze deelt haar vermoeden met Nick Cafmeyer (Geert Van Rampelberg), die het onderzoek naar de handen leidt. Maar ook Kiki’s familie heeft een voorgeschiedenis in Congo, en al snel raakt ze zowel professioneel als persoonlijk verwikkeld in de zaak. Want misschien wreekt het verleden zich wel op de machtshebbende families?

Dierbaar België?

Thrillers in Vlaanderen, er zijn er meer goede dan slechte. Ook Hans Herbots (die in het VK al het uiterst spannende The Serpent maakte) zet hier samen met scenarist Carl Joos (De Zaak Alzheimer, The Broken Circle Breakdown) een paar meeslepende en slim in elkaar gestoken actiescènes neer. De Civiele Bescherming is overigens een interessant en onderbelicht team van hulpverleners. Zo zijn ook de onderwaterscènes indrukwekkend in beeld gebracht. Brussel en omstreken blijft daarbij een veelzijdige locatie, zeker voor thrillers, en Herbots maakt er goed gebruik van. Ook de muziek van Merlijn Snitker (Red Sandra, De premier) voegt heel wat sfeer toe. Maar vooral opvallend is de hoeveelheid aandacht die de makers besteden aan maatschappijkritiek en -debat. Dat voegden ze trouwens zelf toe aan de adaptatie van het boek van Mo Hayder.

Zelfs in 2022 moet je als witte Belg zelf moeite doen om te leren over de Belgische kolonisatie in Congo en Rwanda. Toen ik op school zat, werd er met geen woord gerept over de gruwelen die Leopold II er aanrichtte, of de industrie- en nijverheidsbedrijven die na hem kwamen. Vandaag zijn er wel uitstekende Canvas-programma’s als Kinderen van de kolonie en Metissen van België, maar daar kijken voornamelijk al sociaal geëngageerde mensen naar. Die verschrikkelijke periode in een fictieve thriller stoppen is dus een slimme zet, zoals bijvoorbeeld Spike Lee en Jordan Peele in de VS ook proberen, om meer bewustzijn en verantwoordelijkheidszin te creëren.

Goed of slecht?

De zwarte gemeenschap wordt uiteindelijk op een specifieke manier afgeschilderd. Een manier die we nog te vaak zien wanneer minderheden rollen krijgen in Vlaamse producties.

In Ritueel moeten verschillende personages de gevolgen van hun eigen beslissingen onder ogen zien. Zoals Tom, de broer van Kiki, maar die doet dat in een helaas eerder ongeloofwaardige en overbodige zijverhaallijn. Sowieso zit er vet aan deze film, want alles is net dat tikkeltje te veel uitgerekt. Als het tempo verzwakt, let je ook meer op de dingen die niet werken. Dit is een heel duistere film met weinig momenten van respijt: zelfs een liefdesscène wordt afgewisseld met iemand die zijn handen afgehakt ziet worden. Marie Vinck krijgt sinds lang wel nog eens een rol met substantie, en stelt dan ook niet teleur. Kiki blijf je respijt gunnen, zeker als alles van kwaad naar erger gaat. Geert Van Rampelberg is altijd goed, en ook minder bekende acteurs als Willem Herbots (wtfock), Eriq Ebouaney (Riviera) en Babetida Sadjo als Ombayi Mualuke (Lost Luggage) maken indruk.

Maar hoewel de poging om Belgiës bloedige verleden in de kolonies te belichten een dappere zet is, wordt de zwarte gemeenschap uiteindelijk op een specifieke manier afgeschilderd. Een manier die we nog te vaak zien wanneer minderheden rollen krijgen in Vlaamse producties geleid door witte mensen. (Hoe precies bespreek ik niet verder omwille van spoilers.) Ritueel wil te veel perspectieven en meningen in dit complexe debat aan bod laten, en gaat daardoor een beetje overboord. Babetida Sadjo zei in De Morgen dat ze voor zowel de zwarte als witte personages nuance en complexiteit wilden tonen. En toch komen de mensen die profiteerden van de kolonisatie er voor mij te veel als slachtoffer uit, ten koste van de zwarte gemeenschap. Dat moet in de toekomst toch nog net iets beter kunnen als de Vlaamse cinema ook een hoger niveau wil aankunnen.

Ritueel is nu te zien in de bioscoop.