Io Capitano review: slag in de maag

In Io Capitano wordt de horror die vluchtelingen vaak doorstaan zonder verzachting in beeld gebracht. Een bij momenten overweldigend drama dat een gezicht geeft aan een groep die nog al te vaak ontmenselijkt wordt en ons even tot stilte dwong op Film Fest Gent.

Op weg naar beter

De 16-jarige Seydou (Seydou Sarr) heeft een grote droom: een muziekcarrière beginnen in Europa, dat ze willen bereiken via Italië. In zijn thuisstad Dakar heeft hij wel wat bekendheid als hiphopper, maar hij ziet het groots. En dat kan hij alleen bereiken in Europa, oppert zijn neef Moussa (Moustapha Fall). Hun spaargeld gebruiken ze voor een bus naar Mali en Niger, het begin van hun reis. Seydou vertelt niks aan zijn moeder en laat haar met zijn broers en zussen achter in hun kleine maar kleurrijke en warme thuis. De feesttaferelen in hun gemeenschap – met zang, dans en gelach – stralen levensvreugde uit. De Italiaanse regisseur Matteo Garrone (Pinocchio, Gomorra) behandelt het eerste deel van de film bijna als buddyroadtrip, met dezelfde uitgelaten sfeer. Alleen de kijker weet dat dit gauw zal plaatsmaken voor allerlei beproevingen.

Bij hun eerste halte zijn de jongens al meteen overgeleverd aan criminelen die misbruik maken van hen. Hun valse paspoorten en zuurverdiende centen zijn ze al snel kwijt. Toch blijven ze geloven in de mensen die hen ‘helpen’. Dat breekt hen zuur op. Smokkelaars dwingen hen om te voet de Sahara te doorkruisen. Jonge mensen, oude mensen, ouders en kinderen — de mannen met geweren hebben voor niemand medelijden. Wie niet meekan, laten ze gewoon achter in het zand. De pijn van die scène staat in schril contrast met de levendige beeldvoering, met de diepe kleur van het zand en de staalblauwe hemel. Maar wellicht is dat ook de bedoeling.

Balans

Garrone en zijn co-scenaristen voegen doorheen de film ook wat magisch realisme toe, zoals wanneer Seydou zich inbeeldt dat hij een vrouw in de woestijn wél kan redden. Het gebeurt maar een aantal keer, maar het zijn de momenten waar Seydou zichzelf onbewust oppept. Net als het rijke kleurenpalet een herinnering lijkt aan hoe mooi de wereld kan zijn. Hoewel Io Capitano vaak geen pretje is, zijn er dan ook wel een paar lichtpuntjes. Hij heeft ook het geluk dat sommigen het wel goed met hem voorhebben. Ook als hij gescheiden wordt van Moussa en de neven in een andere gevangenis belanden, vindt Seydou de kracht om vol te houden.

Hij is de held van het verhaal, en wanneer het moment van de hachelijke oversteek van de oceaan dan uiteindelijk komt, ook letterlijk de kapitein. Io Capitano kon zich ook geen betere figuurlijke kapitein wensen. De vertolking die de jonge Sarr neerzet, is heel indrukwekkend. De onderlinge band tussen de neven is ook wat de film zo doet nazinderen. Dit zijn gewoon jongeren die hun droom willen waarmaken en daarvoor willen verhuizen. Veel jongeren in Europa doen hetzelfde, alleen hebben zij het geluk dat ze er legaal en dus in alle comfort kunnen raken.

Io Capitano drukt ons opnieuw met de neus op de feiten. Maar het toont ons vooral wie de vele vluchtelingen vooral zijn. Onschuldige mensen die meer voor zichzelf willen dan ze gekregen hebben. Mensen die een makkelijke prooi zijn voor de immorelen van deze wereld. Nog altijd krijgen we van bepaalde politici vooral te horen dat de ‘migrantenstroom’ vooral voor problemen zorgen in de landen waar ze terechtkomen. We mogen niet vergeten dat dat een minderheid is. Gelukkig zijn er ook nog veel empathische mensen zoals Garrone en co die hun platform gebruiken om een ander beeld te schetsen.

Io Capitano is vanaf 10 januari te zien in de bioscoop.