Catch & Kill en Zij zei review: het begin van #MeToo

In oktober is het drie jaar geleden dat de redacties van de New York Times en The New Yorker het jarenlange seksuele en machtsmisbruik van Hollywoodproducer Harvey Weinstein naar buiten brachten. Twee uitstekende maar totaal verschillende boeken beschrijven hoe journalisten de #MeToo-beweging in gang zetten, ondanks tegenkanting uit allerlei hoeken.

Catch & Kill: Chantage, spionage en het complot om seksmisbruik te verzwijgen van Ronan Farrow

Originele titel: Catch and Kill: Lies, Spies, and a Conspiracy to Protect Predators

Even geleden zag ik een video-essay over hoe sommige films over journalistiek de realiteit van het beroep niet opsmukken en toch nagelbijtend spannend kunnen zijn. Nu is Ronan Farrow in hetzelfde opzet geslaagd, maar met een boek. Farrow was één van de journalisten die het slechtst bewaarde geheim in Hollywood naar buiten wist te brengen. Jarenlang had filmproducent Harvey Weinstein zijn macht misbruikt en vrouwen aangerand en verkracht en hen vervolgens bedreigd om hen het zwijgen op te leggen.

In Catch & Kill doet Farrow het hele verhaal, zowel voor, tijdens en na de publicatie van zijn onthullende artikels, uit de doeken. De geschiedenis en getuigenissen van de slachtoffers komen aan bod, maar ook de manieren waarop Weinstein zijn werk wou tegenhouden, zelfs via spionage. Farrow kreeg tegenkanting uit verschillende hoeken, zelfs van zijn eigen werkgever, de televisiezender NBC. Het is dan ook geen toeval dat zijn artikels uiteindelijk bij het magazine The New Yorker terechtkwamen, zeker als je weet welke tv-persoonlijkheden uit dat huis later ook nog aan de kant geschoven werden.

Ook Farrows eigen verleden werd gebruikt om hem te dwarsbomen. Hij is immers de zoon van Woody Allen en de broer van Dylan, die hun vader beschuldigt van aanranding. Maar zelfs in de hoofdstukken waarin Farrow en collega’s informatie verzamelen en getuigen proberen te doen spreken, leest dit boek als een thriller.

Hier is echter alles waargebeurd, en de verstrekkende invloed van machtshouders, zowel misbruikers, journalisten als advocaten, is soms ronduit schokkend. De vele namen die Farrow vermeldt, kunnen soms wel verwarrend zijn en het gevoel opwekken dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Uiteindelijk zijn dat slechts details. Na afloop blijf je verontwaardigd en licht gedesillusioneerd achter.

Zij zei: #MeToo: het journalistieke onderzoek, de onthullingen en de wereldwijde impact van Jodi Kantor & Megan Twohey

Originele titel: (She Said: Breaking the Sexual Harassment Story That Helped Ignite a Movement)

Terwijl Ronan Farrows boek spionnen bevat en leest als een thriller, is Zij zei een meer traditioneel verslag van onderzoeksjournalistiek. Dat betekent echter niet dat het saai is. Integendeel, dit boek bewijst dat verslaggeving zoals die van Kantor en Twohey een mijnenveld is, zelfs als de volledige redactie achter je staat.

Jodi Kantor werkt sinds 2003 voor de Times en begon op de cultuurredactie, waar ze meteen hoofdredacteur werd. In 2008 schakelde ze over naar politiek en begon ze ook meer onderzoeksstukken te schrijven. Megan Twohey ging aan de slag bij de Times in 2016 om de schandalen rond Donald Trump te verslaan en draagt geregeld bij aan onderzoeken. Ze vullen elkaar goed aan, en dat blijkt ook uit het boek. Ze schreven namelijk in de derde persoon, waarbij ze elk bij naam genoemd worden. Een opvallende keuze die ze ook aan het begin uitleggen.

Zij zei wordt dan ook uit meerdere perspectieven geschreven. Kantor en Twohey geven veel meer details over Weinstein en zijn entourage en hoe ze de verhalen bij elke draai blokkeerden. Bij hun bronnen zaten een paar grote namen uit Hollywood, maar het werd snel duidelijk dat als iemand als Weinstein het op je gemunt heeft, je bekendheid je vaak meer parten speelt dan het je vooruit helpt.

Net als Farrow belichten ze ook de impact van de zaak op hun eigen levens, maar ze houden de lezer net iets meer op afstand en focussen op het algemene plaatje. Meer inzicht krijg je dan weer in de werking van de Times-redactie, en hoe zelfs een van de meest invloedrijke kranten ter wereld voortdurend moet schipperen tussen verschillende partijen en belangen. Kantor en Twohey gaan ook ver voorbij het begin van de Me Too-beweging. Vooral de hoofdstukken over Christine Blasey Ford en haar krachtige getuigenis voor het Amerikaanse congres tegen de ondertussen tot opperrechter verkozen Brett Kavanaugh waren bijzonder verhelderend. Helemaal op het einde vindt een bijeenkomst plaats van slachtoffers, en ook dat is een hoofdstuk dat aan je huid blijft kleven.

De nasleep

Het duo deelde uiteindelijk de Pulitzerprijs met Farrow, en ook hun boeken zijn twee kanten van dezelfde medaille. Bepaalde elementen keren in beide boeken terug maar vanuit een andere hoek, en bepaalde pistes die een van hen liet vallen, werd door de andere opgepikt. Catch & Kill is All the President’s Men, Zij zei kan je vergelijken met Spotlight. Waar je voorkeur naar uitgaat, is volledig persoonlijk. Ik raad je aan om ze allebei te lezen, en daarna misschien een abonnement op een krant te nemen.

Maar als je één ding moet overhouden van beide boeken, is het respect. Respect voor de moed die slachtoffers van machtsmisbruikers zoals Weinstein, Trump (ook hij komt aan bod) en Kavanaugh voor de dag legden en het doorzettingsvermogen van journalisten die niet bogen voor intimidatie. En gelukkig kregen de slachtoffers gerechtigheid. Weinstein brengt de volgende 23 jaar door in de gevangenis.