The Underground Railroad review: tragisch actueel

De jonge Cora heeft een hels leven op een katoenplantage in Georgia, de VS. Samen met een andere slaaf besluit ze te vluchten, maar daar komt ze niet zomaar mee weg. Laat ik het al meteen zeggen: The Underground Railroad (De ondergrondse spoorweg in het Nederlands) grijpt je stevig bij de keel.

Zelfs op de plantage, bij de andere slaven, is Cora minderwaardig. Haar moeder was een aantal jaar eerder ontsnapt en liet haar dochter achter. Wanneer de stille Caesar haar probeert te overtuigen om te vluchten, twijfelt ze. Ze weet namelijk wat er gebeurt als de slaven opnieuw gevangen worden. Wanneer de situatie op de plantage echter nog slechter wordt, waagt ze het er toch op. Tijdens de vlucht doodt ze uit zelfverdediging een blanke jongen, maar haar lot is bezegeld: ze kan nooit meer stoppen met vluchten.

De plantage blijft Cora en Caesar achtervolgen. De lokale slavenvanger, Ridgeway, is in zijn eer gekrenkt omdat Cora’s moeder Mabel hem te slim af was geweest, en Cora dreigt hetzelfde te doen. Het wordt een kat-en-muisspel, waarbij Cora en Caesar het tijdelijk goed hebben en Ridgeway daar weer een stokje voor steekt. Zelfs in de staten zonder slavernij hebben mensen verborgen plannetjes. De ondergrondse spoorlijn (normaal een verzamelnaam voor het netwerk van mensen die slaven hielp te ontsnappen, hier ook letterlijk genomen) is de enige constante in hun leven. En Cora beseft ook dat die spoorweg uiteindelijk haar enige uitweg is.

The Underground Railroad is het meest genadeloos eerlijke boek dat ik ooit gelezen heb, zowel over slavernij als elk ander onderwerp.

Het verhaal wordt vooral verteld vanuit het perspectief van Cora, maar heel af en toe komen ook de gedachten van andere personages aan bod. Zoals ik al zei: dit boek laat zijn sporen na. Het verhaal is hartverscheurend, en Colson Whitehead houdt niets achter. The Underground Railroad is het meest genadeloos eerlijke boek dat ik ooit gelezen heb, zowel over slavernij als elk ander onderwerp. Sommige beschrijvingen zijn op het randje van misselijkmakend, maar daarom niet minder waar. En tegelijk schuilt er ook hoop in het verhaal. Dat is zeker een prestatie met deze materie.

De schrijfstijl van Whitehead is soms haast poëtisch en soms hard en feitelijk. Cora en Caesar zijn genuanceerde en zeker geen perfecte personages, maar mensen met zwaktes en sterktes zoals iedereen. Ook Ridgeway wordt niet enkel als beul afgeschilderd. De sfeer die Whitehead schept, doet je helemaal verdwijnen in het verhaal, met huivering, spanning en momenten van kalmte die elkaar afwisselen.

Dit boek zou verplichte kost moeten zijn in Amerikaanse scholen – en in de rest van de wereld.

Het is intriest dat sommige quotes en alinea’s zo relevant zijn voor de Verenigde Staten van vandaag. Dit boek zou verplichte kost moeten zijn in Amerikaanse scholen – en in de rest van de wereld. Het is hard, maar het zou misschien een wake-up call zijn voor sommigen (lees: de racisten die hun bestaansreden gevonden hebben onder president Trump). Dat The Underground Railroad mensen heeft beroerd, is te zien aan de sloot prijzen die Whitehead al in ontvangst heeft mogen nemen. Naast een selectie in de boekenclub van Oprah Winfrey won de schrijver ook de Pulitzer voor Fictie, zowat de belangrijkste boekenprijs in de VS. Het boek staat ook op de shortlist voor de Man Bookerprijs in het Verenigd Koninkrijk. Het is dan ook geen verrassing dat Cora’s verhaal verfilmd wordt: binnenkort brengt Moonlight-regisseur Barry Jenkins het boek naar je televisiescherm voor Amazon.

---