In Het ijs volgen we de zoektocht van een man naar het meisje van wie hij houdt. Maar de tijd dringt, want de aarde is aan het bevriezen.
Onze blauwe planeet is na een nucleaire ramp onder vage omstandigheden koud geworden. Een nieuwe IJstijd is in aantocht, en een anonieme verteller wil zijn oude geliefde vinden om haar te kunnen beschermen. Het meisje is namelijk erg fragiel: mager, spierwit haar en soms bang om te spreken. Wanneer zij de protagonist afwijst, gaat hij weg en probeert hij haar te vergeten. Wanneer de planeet even later sneller en sneller in de greep van het ijs komt, bedenkt hij zich. Het meisje woonde nu bij een wrede landvoogd, en de verteller trekt de halve wereld rond om haar opnieuw te vinden.
Het ijs werd in 1967 uitgeroepen tot beste sciencefictionroman van het jaar in het Verenigd Koninkrijk en werd de doorbraak van Anna Kavan, die een jaar later overleed. Nu heeft het boek een heruitgave gekregen met een nawoord van de Nederlandse auteur Auke Hulst.
1967 vs 2018
Dit was een moeilijk boek om te beoordelen. Het nawoord deed me namelijk volledig anders denken over het boek. Het vrouwelijke personage is doorheen het verhaal namelijk extreem eendimensionaal. De man krijgt meer aandacht en is duidelijk de kern van het verhaal. In het nawoord schrijft Auke Hulst dat die karakterisering van het meisje bedoeld was als metafoor: iedereen vond haar zwak en fragiel en dus gedroeg ze zich er na een tijd naar. Ook de achtergrond van Kavan zelf speelt hierin een rol. Heel mooi, die aanklacht en symboliek, maar als we dat als lezer er niet duidelijk in zien, wat is het punt dan? Ofwel ligt het aan mij, en denk ik te weinig na over de bedoelingen van een auteur.
Het verhaal op zich kon ik wel appreciëren.
Het verhaal op zich – een soort heist/achtervolgingsverhaal waarin de tijd dringt – kon ik wel appreciëren. De nakende ijstijd en algemene val van de maatschappij zijn jammer genoeg ook onderwerpen die vandaag niet helemaal ondenkbaar meer zijn. Kavan schreef het boek onder de dreiging van een nucleaire oorlog (in de jaren 60 met de Varkensbaai-crisis), en ook dat voegt een andere dimensie aan het boek toe. Bovendien ben je er met 208 pagina’s vlug doorheen. Lees het nawoord zeker mocht je deze editie kopen; het voegt enkel dingen toe aan de leeservaring.
Voor de innerlijke mens
Waar ik dan weer minder fan van ben, is het surrealisme en stream-of-consciousness in Het ijs. De realiteit en de droomwereld (of hallucinaties?) van het hoofdpersonage vloeien door elkaar, tot op zo’n niveau dat ik soms dacht dat ik een stuk had overgeslagen. Ik ben ook nogal fan van dialogen, en helaas zijn er in dit boek heel weinig.
Een lastige noot om te kraken dus. Enerzijds vond ik het verhaal snel gaan en zeker niet nodeloos uitgerokken. Maar anderzijds lag de stijl me niet zo en was de symboliek voor mij te diep verstopt. Als jij wel fan bent van een iets experimentelere schrijfstijl, dan is Het ijs zeker iets voor jou.
