For Sama review: persoonlijker kan oorlog niet zijn

Soms zijn de releasegoden ons niet goed gezind en moeten we hier lang wachten op straffe films. De uitschieter van vorig jaar is toch de documentaire For Sama, die vorig jaar al genomineerd was voor een Oscar en de BAFTA kon binnenhalen. Wij zagen hem op NPO maar op dit moment speelt hij ook op Film Fest Gent en in december op één. Het is meteen duidelijk waarom er zoveel gegadigden zijn: iedereen doet er goed aan om deze gezien te hebben.

Dagboek

Waad al-Kateab is een jonge studente aan de universiteit van Aleppo. Syrië staat aan de vooravond van een revolutie tegen de repressieve regering van Assad en dus besluit ze om te beginnen filmen. Er wordt heen en weer gegaan tussen twee tijdlijnen: 2016, wanneer we Waad zien met haar dochter Sama en de tijd daarvoor, en hoe haar leven tot dat moment gelopen is.

Door eigen ervaringen te filmen kom je maar al te goed te weten hoe het dagelijkse leven eruit ziet in oorlogstijden.

In het Westen kregen we het verloop van de oorlog in Syrië te zien als berichten in het nieuws. Je denkt er even over na hoe erg het moet zijn om daar te leven, maar je kan je er niet echt iets bij voorstellen. Dat is nu net wat deze film wel doet. Door persoonlijke ervaringen te zien kom je maar al te goed te weten hoe het dagelijkse leven eruit ziet in oorlogstijden. Dat zorgt voor veel harde beelden, maar toch maken Waad, haar gezin en vrienden ook nog gelukkige momenten mee.

Zo zien we hoe Waad valt voor een van haar vrienden, Hamza, en ze zelfs een bescheiden bruiloft kunnen houden. Waad filmde ook haar eigen reactie toen ze ontdekte dat ze zwanger was, maar dat gaat naast vreugde ook gepaard met onzekerheid. Want is het wel de juiste keuze om in zulke omstandigheden een kind op de wereld te zetten? Net die keuze om deels voor hun eigen geluk te kiezen, probeert Waad uit te leggen aan haar dochter Sama via de voice-over.

Thuis

De film staat bol van de dramatische maar ook lichtere momenten die voor balans zorgen en je ook laten zien waarom ze niet willen vertrekken.

Het zou dan ook een logische keuze geweest zijn voor het gezin om te vluchten. Maar Hamza is dokter en dus broodnodig in de regio. De meest harde beelden komen dan ook uit het ziekenhuis dat hij runt. Twee kleine jongens die hun broertje binnenbrengen nadat hij getroffen werd door een bom en hun moeder die later het dramatische nieuws verneemt. Een zwangere vrouw die noodgedwongen een keizersnede moet ondergaan om haar kindje te redden. En zo zijn er meerdere voorbeelden.

Maar het ziekenhuis toont tegelijk ook de solidariteit en het verantwoordelijkheidsgevoel van de mensen die achterbleven. Veel van Hamza’s medewerkers hadden namelijk geen medische opleiding maar schoolden zich om zodat ze konden helpen. Door de moeilijke omstandigheden zijn ook de vriendschappen die ze hebben buitengewoon hecht. Hun vrienden met kinderen worstelen echter met dezelfde vraag als zij, en dat haalt soms de bovenhand. Vooral wanneer een van hun zoontjes vertelt dat hij kwaad is op z’n vriendjes omdat ze hem hebben achtergelaten.

De film staat bol van de dramatische maar ook lichtere momenten die voor balans zorgen en je ook laten zien waarom ze niet willen vertrekken. Syrië is ten slotte hun thuis, en die is natuurlijk moeilijk om achter te laten. Maar naarmate het conflict vordert, begint het regime het gemunt te hebben op de lokale ziekenhuizen. Daardoor moeten Waad en Hamza toch de beslissing nemen om te vluchten. Het feit dat deze films er gekomen is, betekent natuurlijk dat het hen gelukt is. Het gezin woont momenteel in Engeland.

For Sama blijft ongetwijfeld nazinderen. Als kijker in het knusse Europa kan je niet anders dan jezelf afvragen of we wel genoeg gedaan hebben en nog altijd doen om de bevolking daar te helpen of het regime te veroordelen. Als je dit portret ziet, denk je van niet. Hopelijk kan daar dan snel verandering in komen.

De fysieke voorstellingen van For Sama op FFG zijn al uitverkocht maar je kan de film vanaf 20 oktober ook online bekijken.