Shoplifters review: wat is familie?

Ik ben al fan van Hirokazu Kore-eda sinds zijn meesterwerk After Life uit 1998. De Japanse regisseur vergaarde echter pas internationale faam na zijn doorbraak met Nobody Knows in 2004. Die film, over drie kinderen in Tokyo die door hun moeder in de steek gelaten worden, was dat jaar dé verrassing van het filmfestival van Cannes en resulteerde in de jongste winnaar ooit die de prijs voor beste acteur in de wacht kon slepen. Dit jaar was Kore-eda terug op Cannes, ondertussen een jaarlijkse gewoonte geworden, met zijn laatste film: Shoplifters. En het was meteen een schot in de roos. De film won de prestigieuze Gouden Palm en is ook meteen de Japanse inzending voor de Oscars. Bij ons is hij pas in de zalen vanaf 12 december, maar ik kon de film alvast zien op het Filmfestival van Gent.

Sinds zijn regiedebuut in 1995 met het beklijvende Maborosi heeft Kore-eda een eigen stijl ontwikkeld binnen de humanistische cinema die het best kan omschreven worden als een mix tussen Yasujiro Ozu (Tokyo Story) en Ken Loach (I, Daniel Blake). Hij weet als geen ander het dagelijkse leven, verwoven met de complexe en gelaagde familiebanden en de soms moeilijke relatie tussen verschillende generaties op een bijzonder genuanceerde manier in beeld te brengen. Het hoogtepunt van zijn oeuvre is voor mij nog steeds Still Walking, maar deze Shoplifters komt daar aardig bij in de buurt.

Wat in de winkel ligt, is nog van niemand.

Het gezin Shibata heeft het niet breed. Ze wonen met vijf in een piepklein, rommelig huisje in het midden van de stad en overleven voornamelijk aan de hand van het pensioen dat de inwonende oma iedere maand ontvangt. Om te overleven stelen Osamu en zijn zoontje Shota voedsel uit warenhuizen of prullaria die ze doorverkopen voor een habbekrats. “Wat in de winkel ligt, is nog van niemand.” Zijn vrouw Nobuyo werkt in een wasserij en verzamelt op haar beurt allerhande bezittingen die klanten in de zakken van hun kledij laten zitten. Stiefdochter Aki tenslotte komt aan de kost in het red light district als een hostesse in een peepshow. Op een koude winterdag vinden ze een uitgehongerd meisje op straat dat ze meenemen om haar een warme maaltijd aan te bieden. Wanneer ze sporen van mishandeling ontdekken, besluiten ze om haar voorlopig in huis te nemen.

Kore-eda slaagt er in om de subtiliteit van de relaties bloot te leggen, laag na laag, als een ajuin die langzaam gepeld wordt.

Centraal in dit verhaal staat de band tussen dit groepje misfits. Is het een familie of niet? Wat betekent het überhaupt om een familie te zijn? De moraliteit van hun daden wordt door de filmmaker niet in vraag gesteld, het publiek moet hier zelf maar over oordelen. Zijn het dieven omdat ze willen stelen? Of omdat ze niet anders kunnen? Is het opvangen van het kleine, verwaarloosde meisje een daad van mensenliefde of is het kidnapping? Kore-eda slaagt erin om de subtiliteit van hun relaties bloot te leggen, laag na laag, als een ajuin die langzaam gepeld wordt. Uiteindelijk komen we op het einde van de film aan het bittere hart van de waarheid. En dan rest nog één enkele vraag: wie heeft het hier bij het rechte eind? Zijn hier winnaars en verliezers?

Net zoals zijn andere films zit de kracht van Shoplifters in zijn eenvoud. De vertolkingen zijn zo natuurlijk, je hebt niet het gevoel dat je naar een groep acteurs aan het kijken bent maar naar echte mensen die hun gewone leven leiden. Het voelt half als een documentaire en het bijna volledig ontbreken van een soundtrack speelt daar een belangrijke rol in. Enkel op heel specifieke momenten wordt er subtiel gebruik gemaakt van muziek. Maar die momenten stijgen dan ook op die manier heel even uit boven de rest. Het is een moeilijke evenwichtsoefening die hier met grote finesse wordt uitgevoerd.

Shoplifters is bij ons te zien vanaf 12 december.