Op 21 juni komt een van de meest langverwachte films van het jaar eindelijk in de Belgische zalen. Met Wonder Woman krijgen we de eerste superheldenfilm in jaren met een vrouw in de hoofdrol die door de critici positief onthaald wordt. Vandaar de vraag: waarom heeft dat bij Marvel en DC in godsnaam zo lang moeten duren?
De films
Toegegeven: er zijn de laatste jaren wel al meer franchises op de proppen gekomen geleid door vrouwen, zoals The Hunger Games en Insurgent. Maar dat zijn sinds de heropleving van de superheldenfilms met X-Men in 2000 nog geen successen ontsproten uit de eindeloze bron die comic books zijn, dat is op zijn minst eigenaardig. En ik zeg wel degelijk successen, want de laatste twee films met vrouwelijke superhelden zijn niet echt memorabel te noemen. Catwoman (2004) en Elektra (2005) deden hun genuanceerde personages uit de strips en goede actrices (Halle Berry en Jennifer Garner) geen eer aan. Naast saaie verhaallijnen en weinig tot geen diepgang, is het enkel door de kostuums al duidelijk dat die films voornamelijk voor mannen gemaakt zijn. Ze vallen allebei ten prooi aan de Strong Female Character-trope, waarbij vrouwen wel capabel zijn en voor zichzelf opkomen, maar toch nog voldoen aan wat de gemiddelde man aantrekkelijk vindt.
De lijst
Het is dus sowieso al meer dan 12 jaar geleden dat er nog een superheldenfilm verscheen met een vrouw in de hoofdrol. Gelukkig hebben we toch nog wat superheldinnen kunnen zien in ondersteunende of co-starring rollen. Een overzicht:
- X-Men, X2, X-Men: The Last Stand, X-Men: First Class, X-Men: Days of Future Past, X-Men: Apocalypse: Halle Berry als Ororo Munroe / Storm, Famke Janssen als Dr. Jean Grey, Anna Paquin als Marie D’Ancanto / Rogue, Rebecca Romijn als Raven Darkholme / Mystique, Ellen Page als Kitty Pryde, Kelly Hu als Yuriko Oyama / Lady Deathstrike, Jennifer Lawrence als Raven Darkholme / Mystique, January Jones als Emma Frost, Zoë Kravitz als Angel Salvadore, Fan Bingbing als Blink, Alexandra Shipp als Ororo Munroe / Storm, Sophie Turner als Dr. Jean Grey, Olivia Munn als Psylocke, Lana Condor als Jubilee
- X-Men Origins: Wolverine, The Wolverine, Logan: Lynn Collins als Kayla Silverfox, Rila Fukushima als Yukio, Svetlana Khodchenkova als Dr. Green / Viper, Dafne Keen als Laura / X-23
- Fantastic Four: Jessica Alba als Sue Storm / The Invisible Woman, Kate Mara als Sue Storm / The Invisible Woman
- Iron Man 2, The Avengers, Avengers: Age of Ultron: Scarlett Johansson als Natasha Romanoff / The Black Widow, Elizabeth Olsen als Wanda Maximoff / Scarlet Witch
- Captain America: The First Avenger, The Winter Soldier, Civil War: Hayley Atwell als Agent Peggy Carter*, Cobie Smulders als Maria Hill*, Emily VanCamp als Sharon Carter / Agent 13*
- Guardians of the Galaxy: Zoe Saldana als Gamora, Karen Gillan als Nebula, Pom Klementieff als Mantis
- Thor: Jaimie Alexander als Sif
- Ant-Man: Evangeline Lilly als Hope van Dyne
- Watchmen: Malin Åkerman als Laurie Juspeczyk / Silk Spectre II, Carla Gugino als Sally Jupiter / Silk Spectre
- The Dark Knight Rises: Anne Hathaway als Selina Kyle / Catwoman
- Deadpool: Gina Carano als Angel Dust, Brianna Hildebrand als Negasonic Teenage Warhead
- Suicide Squad: Margot Robbie als Harleen Quinzel / Harley Quinn, Cara Delevingne als June Moone / Enchantress, Karen Fukuhara als Tatsu Yamashiro / Katana
- Doctor Strange: Tilda Swinton als the Ancient One
- Batman vs Superman: Dawn of Justice, Wonder Woman: Gal Gadot als Diana Prince / Wonder Woman
De resultaten
Van alle dames op de lijst doken er amper zeven op in de DC-films van de voorbije jaren. Maar Marvel wil zelfs Black Widow geen solofilm geven.
Zo, dat ziet er toch allemaal zo slecht niet uit? Tot je je bedenkt dat het over meer dan 40 films gaat, sommige rollen eerder veredelde cameos zijn en ik drie S.H.I.E.L.D.-agentes(*) bij de superhelden reken. Nog beroerder wordt het voor DC als je de opdeling maakt, want van alle dames op de lijst doken er amper zeven op in de DC-films van de voorbije jaren. Zelfs als we de Batman-films uit de jaren negentig erbij rekenen, haalt DC de helft niet. Daar heeft Marvel dan een streepje voor, maar heel veel betekent dat ook weer niet als je ziet dat ze zelfs hun meest populaire superheldin, Black Widow, geen solofilm willen geven. De redenering daarachter snap ik nog steeds niet, want is er iemand die Scarlett Johansson niet uitstekend vindt in die rol? Ook iconische en uitermate interessante personages zoals Mystique en Storm hadden al lang hun eigen (volledige) origin story moeten hebben.
Heel slechte punten op filmvlak, dus. De afgelopen jaren heeft televisie dan ook de reputatie van de twee giganten rechtgehouden op het vlak van gelijkheid.
De series
DC
Superman. Superman everywhere (1993 – 2011)
Het bedrijf achter Superman was de pionier van recente superheldentelevisieseries, en ze toverden de Kryptonian dan ook meteen twee keer na elkaar op het scherm. Een daarvan is nog van voor mijn zelfgekozen grens van X-Men, maar is het vermelden waard omdat de vrouwelijke co-lead in de titel vermeld wordt. Lois & Clark: The New Adventures of Superman liep van 1993 tot 1997 en was zo kitscherig dat het goed was. Iets minder kitscherig was Smallville, de Supermanserie voor tieners die in 2001 begon op The WB (waarop toen ook Buffy the Vampire Slayer werd uitgezonden). Die serie eindigde na tien seizoenen (!) op The CW, waar nu alle DC-series hun thuis hebben. Aan vrouwen in een grote rol geen gebrek in Smallville, want naast Clark Kent draaide de serie ook rond Lana Lang, Chloe Sullivan en later Lois Lane. In de latere seizoenen zien we ook Kara Zor-El op het scherm, die later Supergirl zou worden. In 2002 zond The WB ook Birds of Prey uit, een serie over Gotham nadat Batman is verdwenen. Barbara Gordon (of Oracle), Helena Kyle (of Huntress, dochter van Catwoman) en telepaat Dinah gaan de strijd aan met het kwaad. Helaas werd de serie na 13 afleveringen al afgevoerd.
Arrowverse (2012 – …)
Die trend zagen we ook in Gotham en het nieuwe Arrowverse van The CW: series aangevoerd door mannen met vrouwen én superheldinnen in grote rollen, zoals Arrow en The Flash (en het gecancelde Constantine). Oliver Queen en Barry Allen moeten het opnemen tegen of krijgen hulp van onder andere Black Canary, Speedy, Nyssa Al’Ghul, Killer Frost en een reeks capabele dames zonder bovennatuurlijke gaven. Vorig jaar gingen de makers nog een stap verder met Legends of Tomorrow, want hier hebben we een ensembleshow met een vrouw als impliciete leider. Ook deel van het team is een Egyptische krijgster en in seizoen drie komt daar een islamitische superheldin bij. Hell yes.
Supergirl to the rescue (2015 – …)
Maar eigenlijk was de grootste stap al een paar maanden voor het begin van Legends. CBS begon Supergirl uit te zenden. De eerste moderne serie met een echte vrouwelijke superheldin in de hoofdrol. Rejoice! Ik moet wel toegeven dat ik niet helemaal overtuigd was door de pilootaflevering. De special effects waren niet om over naar huis te schrijven en ze wilden te veel, te snel. Maar het lichtpunt was zonder twijfel de actrice die Kara Zor-El / Danvers vertolkt: Melissa Benoist (Glee). Haar Supergirl is onervaren, optimistisch en vooral zo enthousiast als maar zijn kan. Dat is een welkome verandering, net zoals The Flash dat was na het donkere en serieuze Arrow. Vrouwen in dit soort series en films zijn meestal stoer en nogal no-nonsense. Deze Kara Danvers bewijst dat ook onschuldig uitziende meisjes je ervan langs kunnen geven. Dat geldt zeker niet alleen voor Kara: haar zus, moeder en baas (de fantastische Cat Grant, gespeeld door Calista Flockhart) zijn ook geen deurmatten. Zelfs in de groep van de villains zitten meer vrouwen dan mannen. Booyah.
En de toekomst?
DC is in stijgende lijn aan het evolueren, maar toch. Van de drie superheldenseries die DC momenteel in de maak heeft, is er jammer genoeg maar eentje die vrouwen in de hoofdrollen heeft: Krypton. Deze ensembleserie over het huis van Zor-El volgt voornamelijk de grootvader van Superman, maar in de hoofdcast zitten toch drie vrouwen. We zullen het er voorlopig mee moeten doen. Titans en Black Lightning gaan over mannen, maar in het laatste geval is dat een Afro-Amerikaan. Ook al een vooruitgang, maar dat onderwerp is voor een ander artikel.
Marvel
Agents. Agents everywhere (2013 – …)
Het tv-verhaal van Marvel begon na hun monstersucces met The Avengers. In september 2013 werd S.H.I.E.L.D.-agent Phil Coulson na een campagne van de fans teruggebracht uit de dood. Agents of S.H.I.E.L.D. was geboren. Coulson kreeg een team van agenten en een niet-S.H.I.E.L.D.-protegé. In de eerste helft van het eerste seizoen was het verhaal nog wat meer toegespitst op hem, maar daarna werd het een echte ensembleserie. Dankzij de verhaallijn over Inhumans kwam er een zwerm superhelden én -heldinnen op het kleine scherm. Eén daarvan trad vanaf seizoen twee steeds meer op de voorgrond en is nu, aan het eind van seizoen vier, zo goed als een belangrijker personage dan Coulson zelf.
Hoewel Agents of S.H.I.E.L.D. vaak vergeten wordt, is de serie op alle vlakken goed bezig.
Ook quasi uniek in het televisielandschap: een vrouw ouder dan 40 die niet zomaar ‘de moeder’ is, maar een van de meest capabele agenten. Melinda May is een voorbeeld van hoe vrouwen op tv op een niet-stereotype manier in beeld kunnen komen. En bovendien is ze ook nog een Aziatisch-Amerikaanse vrouw. Agents of S.H.I.E.L.D. is de meest diverse superheldenserie van het moment: een latina superheldin, Aziatische vrouwelijke slechteriken, de eerste homoseksuele latino superheld … Hoewel deze serie vaak vergeten wordt, is ze op alle vlakken goed bezig.
Een tweede spin-off, van Captain America: The First Avenger, zorgde zeven maanden voor Supergirl voor een primeur. Agent Carter werd de eerste serie gebaseerd op comics met een vrouw in de hoofdrol. Peggy Carter is dan misschien wel geen superheldin met krachten, maar ze is wel uitgegroeid tot een rolmodel voor veel meisjes en vrouwen. “I know my value” is een van haar belangrijkste motto’s, maar helaas niet van zender ABC, die Agent Carter cancelde na twee seizoenen. #SaveAgentCarter
Netflix. Netflix everywhere (2015 – …)
Na de series op de ‘mainstream’ zenders, ging Marvel een samenwerking aan met streaminggigant Netflix en zender FX om nog meer series te maken. Vijf daarvan zijn al verschenen, maar de enige met een vrouw in de hoofdrol is Jessica Jones. Die serie werd door quasi iedereen – fans én critici – schitterend onthaald, mede omdat de makers het onderwerp van seksueel geweld niet uit de weg gaan. Daredevil, Luke Cage, Iron Fist en Legion (bij FX) hebben vrouwen in bijrollen, maar het mag voor ons toch nog wat meer zijn. Marvel doet het over het algemeen redelijk goed wat representatie van vrouwen betreft, en net daarom lijkt het raar dat ze er niet meer een hoofdrol geven.
En de toekomst?
Marvel heeft een aantal series in de maak, en een paar daarvan zijn veelbelovend voor gelijke representatie. In The Defenders keren de Netflixhelden terug, en ze brengen een aantal personages uit hun soloseries mee. Goed voor 9 vrouwen in een (voorlopige) cast van 16. Meer dan de helft! Bovendien wordt de grote villain gespeeld door Sigourney Weaver. Dubbele overwinning. De rest, met als eerste The Punisher en Inhumans, doet het minder goed. The Gifted heeft toch al de geweldige Amy Acker in de hoofdrol, New Warriors zal fan favorite Squirrel Girl op het kleine scherm brengen en in Cloak & Dagger is Dagger de vrouwelijke helft van het superheldenduo. Maar een serie om zeker in de gaten te houden is Runaways. In deze ensembleserie komt een groep jongeren lijnrecht tegenover hun ouders te staan. Vier van de zes jongeren zijn vrouwen. Hopelijk brengen al die rollen ook nog meer diversiteit met zich mee.
Het verdict
Marvel doet het hier dus weer iets beter, hoewel beide bedrijven toch al hun best beginnen te doen. Mijn tip aan hen: luister naar je publiek. Mensen die een vrouw in de hoofdrol niet kunnen aanvaarden, zouden jullie zelfs niet als kijkers moeten willen.
Wonder Woman
De series
Het pad van de grootste heldin van DC naar de bioscoop liep niet over rozen. Zelfs op televisie waren er meer mislukkingen dan triomfen voor Diana Prince. In de jaren zestig werd er van een pitch van 5 minuten voor Who’s Afraid of Diana Prince? zelfs nooit een pilot gemaakt. Diana was daarin nogal slordig en zielig, behalve als ze in Wonder Woman veranderde. Dan leek ze een volledig andere persoon. Letterlijk, want twee verschillende actrices vertolkten de rol. Na een andere mislukte pilot kwam in 1975 de legendarische serie met Lynda Carter op de buis. Het was een traditionelere vertolking van het personage, maar heel erg geslaagd. Met aangename kitsch en een empowering boodschap, blijft deze Wonder Woman de enige succesvolle tv-serie.
Want de meest recente pilotpoging dateert van 2011, met Adrianne Palicki in de titelrol en een… speciaal kostuum. De pilot leidde nooit tot een serie, waarschijnlijk omdat Diana hier maar liefst drie identiteiten had: Diana Themyscira, CEO van Themyscira Industries, die publiekelijk bekend staat als Wonder Woman, en in het geheim leeft ze als Diana Prince, een ongelukkige vrouw met een kat, een pony en bril. Over clichés gesproken. David E. Kelley heeft gelukkig z’n lesje geleerd: dit jaar maakte hij Big Little Lies. In 2013 wou DC-liefhebber The CW een serie maken over de Amazones van Themyscira, maar het project kreeg nooit vorm.
De films
De race naar het witte doek was zo mogelijk nog hobbeliger. In 1996, een eerste project dat nergens heen ging. In 2005 maakte Joss Whedon een script, maar als we dat bekijken, is het misschien maar goed dat dat nooit iets geworden is. Daarna wilden ook George Miller (Mad Max: Fury Road), Paul Feig (The Heat), Nicolas Winding Refn (Drive) en Patty Jenkins een versie voorstellen. Geen enkel project kwam van de grond, tot Jenkins bijna tien jaar later de regisseursstoel overnam van Michelle McLaren. En de rest is geschiedenis.
Hoewel films van Marvel gemiddeld nog steeds beter scoren bij critici, lijkt het tij voor DC na een paar teleurstellingen stilaan te gaan keren met Wonder Woman. De film heeft een voorlopige Rotten Tomatoes-score van 92%. Enkel de eerste Iron Man doet nog beter (wel met 30 reviews minder), maar zo komt Wonder Woman wel naast The Avengers te staan.
The future is female
Superheldenfilms met vrouwen in de hoofdrol werken. Vertoningen alleen voor vrouwen boycotten zal daar niets aan veranderen.
Nu moeten zelfs de ergste seksisten de realiteit onder ogen zien: films, zelfs die over superhelden, met vrouwen in de hoofdrol werken. Vertoningen alleen voor vrouwen boycotten zal daar niets aan veranderen, want er zijn genoeg mannen die het licht al lang hebben gezien. En nu misschien ook de hoge pieten in Hollywood. Vrouwen waren altijd al klaar om blockbusters te regisseren, ze kregen gewoon de kans niet. Get in formation, ladies, jullie tijd is aangebroken.
Bij Marvel krijgen we volgend jaar Ant-Man and the Wasp (die de film tenminste maar moet delen met een enkele man), X-Men: Dark Phoenix (die toch tenminste vooral over Jean Grey zal gaan) en dan eindelijk Captain Marvel in 2019. Bij DC is er al sprake geweest van Gothan City Sirens, waarin Harley Quinn zal samenwerken met onder andere Catwoman en Poison Ivy. Joss Whedon wil daarnaast een film maken over Batgirl. Voorlopig is dat niet zo heel veel, maar laten we hopen dat de triomf van Gal Gadot en Patty Jenkins daar snel verandering in brengt. The future is female, after all.
